شواهد کافی برای اطلاع از بی‌خطر بودن رژیم کتو در بارداری وجود ندارد، بنابراین اکثر پزشکان و متخصصان تغذیه آن را توصیه نمی‌کنند. رژیم کتوژنیک به عنوان یک برنامه غذایی کم کربوهیدرات، پرچرب با پروتئین متوسط است که در آن بدن شما عمدتاً از چربی برای تامین انرژی به جای کربوهیدرات استفاده می‌کند. در دوران بارداری، رژیم کتوژنیک باعث می‌شود که برخی از مواد مغذی مورد نیاز برای رشد جنین تامین نشده و از طرف دیگر محتوای چربی بالا ممکن است اثرات منفی برای مادر و جنین داشته باشد. در این مقاله به توضیح خطرات رژیم کتو در بارداری می‌پردازیم.
رژیم کتو چیست؟
رژیم کتو (مخفف رژیم کتوژنیک) به طور کلی مستلزم مصرف تقریباً 75 درصد کالری روزانه از چربی، 15 تا 20 درصد از پروتئین و فقط 5 تا 10 درصد از کربوهیدرات است. برخلاف برخی از رژیم‌های کم کربوهیدرات که مصرف شکر و غلات فرآوری شده (مانند نان سفید و پاستا) را توصیه می‌کنند، رژیم کتو به معنای حذف تقریباً تمام کربوهیدرات‌ها از جمله بیشتر میوه‌ها، غلات کامل و برخی سبزیجات از رژیم غذایی شماست.
کربوهیدرات‌ها منبع انرژی ترجیحی بدن هستند که در نبود آنها بدن برای تامین انرژی خود به سراغ چربی‌ها می‌رود و با تولید کتون حالتی به نام کتوز ایجاد می‌شود. این فرآیند غالبا منجر به کاهش وزن خواهد شد.
طرفداران رژیم کتو معتقدند که این رژیم انرژی را افزایش و خطر دیابت را کاهش می‌دهد؛ همچنین برای کاهش وزن سریع و بدون گرسنگی بسیار مؤثر است. محققان هشدار داده‌اند که هنوز چیزهای زیادی در مورد رژیم کتوژنیک وجود دارد که ما نمی‌دانیم و مشخص نیست که به خصوص در طولانی مدت چگونه این رژیم پرچرب و کم کربوهیدرات بر سلامت تأثیر می‌گذارد.
بخوانید: تاثیر رژیم کتوژنیک بر دیابت
خطرات کتو در دوران بارداری
پزشکان و متخصصان تغذیه عموماً به دلیل خطرات زیر در مورد رژیم کتو در دوران بارداری هشدار می‌دهند:
1. کمبود فیبر
اغلب رژیم‌های کتو فیبر کمی دارند زیرا مصرف بسیاری از میوه‌ها در این رژیم ممنوع است. همین موضوع می‌تواند باعث یبوست شود که به طور کلی یک نگرانی رایج در بین زنان باردار است. همچنین با سایر شرایط بهداشتی در دوران بارداری مانند پیش دیابت و دیابت، پره اکلامپسی و افزایش وزن بیش از حد مرتبط است. از طرفی در دراز مدت، رژیم غذایی با کمبود فیبر یک عامل خطر برای بسیاری از سرطان‌ها مانند سرطان سینه و روده بزرگ است.
2. کمبود ویتامین
رژیم کتو ممکن است به طور جدی در برخی از مواد مغذی به ویژه فولات که ویتامین B حیاتی در اوایل بارداری برای کمک به جلوگیری از نقص لوله عصبی، ناهنجاری‌های جدی مغز و نخاع جنین است، دچار کمبود شود. برخی از افرادی که از رژیم کتو پیروی می‌کنند نیز دارای سطوح پایینی از ویتامین‌های کلیدی مانند ویتامین A، C، K هستند که همگی برای سلامت مادر و نوزاد مهم هستند.
3. افت قند خون
اگر دیابتی هستید، پیش دیابت دارید یا سابقه عدم تعادل آدرنال/کورتیزول دارید، رژیم کتوژنیک بدون راهنمایی متخصص نیز باعث هیپوگلیسمی یا قند خون پایین خواهد شد. این به طور بالقوه می‌تواند هم برای شما و هم برای جنین مضر باشد.
4. اختلال در رشد جنین
کارشناسان نمی‌دانند که آیا یک جنین در حال رشد بدون سطوح معمول گلوکز موجود می‌تواند به طور طبیعی رشد کند یا خیر؛ چرا که جنین در حال رشد انرژی زیادی مصرف می‌کند و گلوکز کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی برای رشد و نمو کودک است. به طور کلی بدن ما زمانی که از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی خود استفاده می‌کند، بیشترین کارایی را دارد.
5. افزایش کلسترول
پروتئین بخشی از رژیم کتو است، اما بیشتر رژیم‌های کتو بین پروتئین سالم و بدون چربی و انواع حاوی چربی‌های اشباع شده مانند گوشت گاو و خوک تفاوتی قائل نمی‌شوند. در واقع، از آنجایی که در این رژیم مصرف چربی بسیار توصیه می‌شود، رژیم غذایی می‌تواند افراد را به سمت خوردن بیشتر گوشت ناسالم و همچنین روغن، کره و گوشت خوک سوق دهد.
اشتباه نکنید؛ چربی‌های سالم برای کودک در حال رشد شما ضروری هستند. اما مصرف بیش از حد چربی اشباع می‌تواند باعث مشکلات سلامتی مانند کلسترول بالا برای شما شود که به قلب فشار وارد می‌کند و در نتیجه برای بارداری خطرناک است.
رژیم کتو همچنین شما را از خوردن ساندویچ گوشت‌های فرآوری شده مانند هات‌داگ، بیکن، سوسیس و سالامی منع نمی‌کند. این گوشت ها مواد شیمیایی و رنگ‌هایی اضافه کرده‌اند که ممکن است برای کودک کوچک و در حال رشد شما – یا برای بدن شما مفید نباشد.
6. عوارض جانبی دیگر
برای برخی افراد، رژیم کتو عوارض جانبی زیادی ایجاد می‌کند که به نام “آنفولانزای کتو” شناخته شده و شامل موارد زیر است:
- خستگی
- سرگیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- کم آبی بدن
- نفخ
- دل درد
- اختلال در تمرکز
- یبوست
- اسهال
- کلسترول بالا
- سردرد
- بوی بد دهان
- گرفتگی عضلات
بارداری عوارض جانبی بسیار طبیعی خود را دارد که اغلب شامل تهوع، استفراغ، خستگی، گرفتگی بینی و درد است. قطعاً نیازی نیست که آنفولانزای کتو یا علائم ناراحت کننده معده را به این موارد اضافه کنید!
آیا رژیم کتو برای دیابت بارداری خوب است؟
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، دیابت بارداری در دهه گذشته افزایش یافته است و بین دو تا 10 درصد از زنان باردار در ایالات متحده به این بیماری مبتلا می‌شوند. از آنجایی که این عارضه می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای مادر و جنین شود، مهم است که قند خون خود را در طول بارداری متعادل نگه دارید. اما در حالی که شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه رژیم کتو به کنترل دیابت در افراد غیر باردار کمک می‌کند، گواه محکمی در تأیید اینکه این رژیم به دیابت بارداری کمک می‌کند وجود ندارد.
اگر دیابت بارداری دارید، از پزشک خود در مورد راهکارهایی برای کمک به مدیریت این بیماری بپرسید؛ مثلا خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر و مکرر در طول روز برای ثابت نگه داشتن قند خون، یا حذف کربوهیدرات‌های فرآوری شده مانند آب نبات و غذاهای ناسالم و در عین حال افزایش مصرف سبزیجات، آجیل، دانه‌ها، چربی‌های سالم و پروتئین موجب کنترل قند خون در بارداری خواهد شد.
آیا با وجود اضافه وزن در بارداری باز هم کتو توصیه نمی‌شود؟
مگر اینکه پزشکتان به طور خاص به شما توصیه دیگری کند، نباید در طول بارداری سعی کنید وزن خود را کاهش دهید. در حالی که توصیه‌های افزایش وزن بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) متفاوت است، اولویت اول بدن شما رشد یک جنین سالم است؛ بنابراین باید تمرکز اصلی مادر در دوران بارداری حفظ سلامت خود و جنین باشد.
به جای تکیه بر وزن به عنوان شاخصی برای سلامتی خود، بارداری را بهترین زمان برای معطوف کردن توجه خود به افزایش کیفیت رژیم غذایی روزانه بدانید. روی خوردن غذاهای غنی از مواد مغذی و کامل که قندهای تصفیه شده بالایی ندارند تمرکز کنید و مراقب علائم گرسنگی و سیری خود باشید.
رژیم غذایی سالم بارداری چیست؟
اکنون که می‌دانید رژیم کتو در بارداری توصیه نمی‌شود، سوال این است در دوران بارداری چه چیزی باید بخورید؟ ابتدا مطمئن شوید که کالری کافی دریافت می‌کنید. کالری مورد نیاز بسته به شاخص توده بدنی، قد، سن و سطح فعالیت شما تا حدودی متفاوت است؛ اما به طور کلی توصیه می‌شود در سه ماهه دوم 300 تا 350 کالری در روز اضافه کنید و در سه ماهه سوم حدود 500 کالری بیشتر از رژیم غذایی قبل از بارداری خود داشته باشید. توجه کنید که در سه ماهه اول، احتمالاً به کالری اضافی نیاز نخواهید داشت، مگر اینکه در زمان بارداری دچار کمبود وزن باشید.
وقتی صحبت از شکل دریافت کالری به میان می‌آید، روی خوردن ترکیبی از غذاهای غنی از مواد مغذی، از جمله تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی (مرغ، گوشت گوسفند و گاو بدون چربی) و غذاهای غنی از کلسیم (پنیر، شیر، ماست) تمرکز کنید. غذاهای دریایی به خصوص ماهی‌های کم جیوه مانند سالمون و ساردین، غلات کامل و حبوبات، شیر سویا غنی شده با کلسیم، میوه‌ها و سبزیجات (آووکادو، فلفل دلمه‌ای قرمز، انبه، اسفناج، کلم پیچ، موز و سیب زمینی شیرین همگی گزینه‌های خوبی برای تامین انرژی مادر و جنین در حال رشد هستند،
به جای حذف کربوهیدرات‌ها، یک رویکرد سالم‌تر این است که به یاد داشته باشید که همه کربوهیدرات‌ها برابر نیستند. کارشناسان توصیه می‌کنند از مصرف کربوهیدرات‌های ساده و غذاهای ناسالم مانند کوکی‌ها، غلات شیرین، آب نبات، چیپس، نوشابه و بستنی خودداری کنید اما کربوهیدرات‌های پیچیده مانند انواع توت‌ها، سیب، لوبیا، سیب‌زمینی شیرین و کدو حلوایی را در منوی خود نگه دارید؛ و البته، مصرف ویتامین دوران بارداری خود را در طول این 9 ماه ادامه دهید و به مقدار کافی آب بنوشید.
در برنافیت به مادران باردار، علاوه بر ارائه رژیم متعادل مناسب بارداری، از ابتدا تا انتهای رژیم یک متخصص تغذیه در کنار شما خواهد بود. درصورتی که نیاز به کاهش وزن داشته باشید، از او راهنمایی می‌گیرید و درصورتی که کاهش وزن بیشتر از حد برای فرزند شما مضر باشد، متخصص تغذیه شما را منصرف می‌کند.برای دریافت اطلاعات بیشتر و دریافت رژیم بارداری ، روی لینک زیر کلیک کنید.
کتو و باروری
برخی از مقالات ادعا می‌کنند که رژیم کتو می‌تواند به شما در باردار شدن کمک کند که احتمالا به این دلیل است که استفاده از کتو در بیشتر افراد باعث کاهش وزن می‌شود.
اگر پزشک به شما گفته است که باید وزن کم کنید، انجام این کار ممکن است به بهبود شانس باردار شدن شما کمک کند. با این حال، هنوز شواهد پزشکی وجود ندارد که نشان دهد رژیم کتو می‌تواند باروری را افزایش دهد.
و اگر در تلاش برای باردار شدن هستید، رژیم کتو در واقع ممکن است سرعت را کاهش دهد؛ چرا که چندین ویتامین و مواد معدنی می‌توانند به باروری بیشتر مردان و زنان کمک کنند و داشتن رژیم کتو سطوح این مواد مغذی را که برای باروری مهم هستند کاهش می‌دهد. طبق تحقیقات پزشکی، این موارد عبارتند از:
- ویتامین B-6
- ویتامین سی
- ویتامین دی
- ویتامین E
- فولات
- ید
- سلنیوم
- اهن
- DHA
تاثیر کتو بر تخمدان پلی‌کیستیک
جدا از اینکه چربی جزء ضروری هورمون‌های تولید مثلی است، زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS به دلیل دیگری در مورد باروری به کتو علاقه‌مند هستند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و مقاومت به انسولین معمولاً دست به دست هم می‌دهند و در نتیجه افزایش مزمن سطح انسولین و قند خون التهاب ایجاد می‌شود. رژیم کتو با کاهش میزان گلوکز در جریان خون، سطح انسولین و التهاب را کاهش می‌دهد و در نهایت باروری افزایش می‌یابد.
سخن آخر
همان طور که گفته شد ما دقیقا نمی‌دانیم که آیا کتو در دوران بارداری بی‌خطر است یا خیر؛در واقع آزمایش ها به علت حساسیت در این دوران اغلب روی موش ها انجام شده است. اما با توجه به تحقیقات محدود، مادران باردار باید از رژیم‌های سخت کتو اجتناب کنند، مگر اینکه پزشک آنها را به طور خاص برای درمان یک بیماری توصیه کند.
به دلایل اخلاقی تحقیقات بسیار کمی در مورد رژیم‌های کتو در دوران بارداری انجام شده است، اما به طور کلی رژیم‌های غذایی محدود کننده می‌تواند در دوران بارداری خطرناک باشد و معمولا توصیه نمی‌شود. یک رژیم غذایی متعادل و سالم همیشه برای سلامتی شما و کودکتان مطمئن‌تر خواهد بود.
نکته مهم دیگر اینکه رژیم گرفتن برای کاهش وزن در دوران بارداری بی خطر نیست. به استثنای سه ماهه اول که برخی از زنان به دلیل تهوع صبحگاهی یا بیزاری از غذا وزن کم می‌کنند یا افزایش وزن ندارند، در سه ماهه دوم و سوم افزایش وزن برای داشتن یک بارداری سالم و رشد طبیعی جنین بسیار مهم است.
بهتر است قبل از شروع هر نوع رژیم غذایی، چه در حال برنامه‌ریزی و اقدام برای بارداری هستید و به ویژه در دوران بارداری، با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید. پیشنهاد می‌کنیم از رژیم‌های تخصصی طراحی شده برای بارداری که در سایت و اپلیکیشن برنافیت عرضه شده است استفاده کنید تا با خیال راحت و با نظارت پشتیبان این دوران مهم و طلایی را به سلامت بگذرانید.
منابع:
