میوه ها شامل نوعی از قند به نام فروکتوز هستند. فروکتوز قند ساده ای می‌باشد و جزو قندهای مونوساکارید است. فروکتوز در بسیاری از میوه ها، سبزیجات و سایر خوراکی‌ها وجود دارد. درسال های اخیر طبق مطالعات و تحقیقات انجام شده، فروکتوز در ایجاد مشکلاتی مانند کبدچرب غیرالکی و مصرف بیش ازحد فروکتوز از منابع غیر طبیعی مانند شربت ذرت باعث ایجاد مشکلات متابولیکی بسیاری میشود. پس از مصرف غذا یا نوشیدنی حاوی فروکتوز، سیستم گوارشی یا روده با تجزیه قند قبل از رسیدن به کبد، به محافظت از کبد در برابر آسیب کمک می کند. با این حال، محققان کشف کردند که مصرف بیش از حد فروکتوز به ویژه در مدت زمان کوتاه، می تواند روده را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود فروکتوز به کبد ریخته شود و باعث کبد چرب می شود. هنگامی که مقادیر زیادی فروکتوز به کبد می رسد، کبد فروکتوز اضافی را به سه حالت میتواند تبدیل کند یا به انرژی، یا به گلوکز و یا به چربی تبدیل میکند. زمانی که از فروکتوز اضافه برای ایجاد چربی استفاده می کند، فرآیندی است که لیپوژنز نامیده می شود. برخلاف گلکوز که در بدن بسرعت تجزیه میشود، تجزیه فروکتوز در روده کوچک انجام شده و به کندی صورت می‌گیرد و زمانی که روده کوچک مملو از فروکتوز و قندو مواد غذایی میزان فروکتوز اضافی را به سمت کبدمی‌فرستد و کبد هم در بیشتر مواقع به چربی تبدیل می کند و درنهایت منجر به چاقی و اضافه وزن و تجمع چربی‌های احشایی در بدن میشود.
منابع اصلی فروکتوز:
- میوه های طبیعی
- یکسری از سبزیجات مانند گوجه فرنگی و فلفل دلمه‌ای
- عسل
- بسیاری از نوشیدنی های مصنوعی و آبمیوه های مصنوعی با شیرین کننده های ذرت که میزان فروکتوز بالایی دارند و در اکثر محصولات فرآوری شده یافت میشود.
عوامل افزایش مصرف فروکتوز و اثرات آن
- در رژیم های غذایی مدرن امروزه استفاده از فروکتوز بدلیل اینکه یک شیرین کننده طبیعی می باشد به جای قندهای مصنوعی افزایش پیدا کرده است، همجنین افزایش مصرف محصولات فرآوری شده که شامل فروکتوز و مواد افزودنی می‌باشند در بین سفره‌های خانوار بیشتر شده است. این افزایش مصرف فروکتوز میتواند اثزات جبران ناپذیری بر سلامتی مانند ایجاد کبدچرب بشود.
- استفاده از فروکتوز برای برخی از افراد مانند افرادی که به دیابت مبتلا هستند میتواند شیرین کننده جایگزینی مناسبی باشد البته توجه داشته باشید که به میزان محدود و کاملا کنترل شده میتواند اثر مثبتی داشته باشد زیرا در خون نسبت به گلوکوز بصورت پراکنده تر می‌باشد و میتواند به افراد مبتلا به مقاومت انسولین در کنترل قندخون کمک کننده باشد. اگرچه مصرف بیش از اندازه و خارج از اعتدال باعث افزایش قندخون و دیابت نوع 2 میشود.زیرا در این حالت بدن در تجریه و تحلیل و پردازش قند و چربی دچار مشکل شده و در نتیجه باعث افزایش قندخون میشود.
تفاوت فروکتوز طبیعی و مصنوعی
فروکتوز طبیعی:
این نوع از فروکتوز در میوه‌های طبیعی و سبزیجات یافت میشود و به همراه فیبر، ویتامین و آنتی‌اکسیدان می‌باشد و به همین دلیل از اثرات مخرب آن تاحدودی کاسته میشود.
فروکتوز مصنوعی:
در نوشیدنی ها و موادغذایی فرآوری شده از فروکتوز مصنوعی استفاده میشود، همچنین از شربت ذرت فروکتوز برای شیرین کردن آبمیوه های مصنوعی استفاده میشود و چون فاقد فیبر و مواد مغذی می‌باشد به همین دلیل اثرات نامطلوب‌تر و مخرب‌تری بر روی سلامتی می‌گذارد. شربت ذرت با فروکتوز بالا، یک شیرین کننده ساخته شده از نشاسته ذرت با 55 درصد فروکتوز است که تولیدکنندگان با افزودن آنزیم هایی به شربت ذرت درصد فروکتوز را بالاتر برده و طعم شیرین تری در مواد غذایی ایجاد می نمایند.
تأثیر قند میوه (فروکتوز) بر روی کبدچرب
قند میوه که همان فروکتوز نامیده میشود بدلیل اینکه در محل روده تجزیه می شود و بصورت پراکنده درخون وجود دارد به سرعت گلوکز جذب نمی‌شود در نتیجه روده این مقدار فروکتوز اضافی را به سمت کبد می‌فرستد و زمانی که فروکتوز بیش از اندازه مصرف شده باشد کبد میزان اضافه فروکتوز را به چربی تبدیل میکند وباعث تجمع سلول های چربی در کبد میشود. تجمع چربی در کبد باعث التهاب کبدی و در مراحل پیشرفته ممکن است منجر به سیروز کبدی شود.
تأثیر قند میوه (فروکتوز) برچاقی
برخلاف گلوکز که به عنوان سوخت بدن استفاده میشود و درسلول ها، برای تبدیل به انرژی سوزانده می‌شوند، فروکتوز بدن را برای ذخیره سوخت تحریک میکند و به عنوان سوخت، ذخیره میشود و درنهایت تبدیل به چربی میشود. همچنین فروکتوز روی هورمون گرسنگی اثر می‌گذارد و با افزایش ترشح این هورمون منجر به ایجاد حس گرسنگی و افزایش اشتها و درنهایت اضافه وزن و چاقی میشود. بدلیل اینکه استفاده از فروکتوز، خارج از محدوده تعادل و مشخص باعث بروز بیماری‌های متابولیکی، دیابت نوع2 و چربی خون میشود. در نتیجه این بیماری‌ها منجر به تجمع چربی‌های احشایی در بدن میشود.
پیشنهاد برنافیت: میوه های مناسب برای دیابتی ها
راه های پیشگیری و درمان مشکلات ناشی از مصرف زیاد فروکتوز
1.کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده
با کاهش مصرف موادغذایی فرآوری شده و نوشیدنی های شیرینی که شیرین کننده ذرت با میزان فروکتوز بالا به آن ها اضافه شده است میتوان از مشکلات احتمالی آن پیشگیری کرد.
2.جایگزینی شیرینی های طبیعی و سالم به جای قندهای مصنوعی
به جای استفاده از از قندهای مصنوعی مینوان از شیرینی های طبیعی مثل کشمش، توت استفاده کنید، همچنین استفاده از میوه‌های طبیعی به اندازه و درحد اعتدال، برای کنترل میزان فروکتوز استفاده کنید و توصیه میشود حتما بصورت طبیعی میل شود تا فیبر موجود در آن نیز به روند کاهش جذب قند میوه کمک کند.
3.افزایش مصرف فیبر در وعده‌های غذایی
وجود فیبر فراوان در موادغذایی و خوراکی هایی که میل میکنید، باعث میشود میزان جذب قند در بدن، کاهش یافته و از اثرات مخرب فروکتوز تاحدودی جلوگیری میکند. استفاده از سبزیجات، غلات کامل و میوه هایی مانند توت و توت‌فرنگی که سرشار از آنتی‌اکسیدان است به اندازه و اعتدال توصیه میشود.
4.ورزش و فعالیت بدنی منظم
فعالیت های ورزشی بصورت منظم به بدن کمک میکند که حساسیت بدن نسبت به انسولین بهبود یافته و کالری و انرژی اضافی مصرف شود، درنتیجه فعالیت بدنی در کاهش چربی کبد و چربی احشایی مؤثر است و نقش مهمی دارد.
5.کنترل میزان مصرف میوه
میوه های طبیعی هم حاوی فروکتوز هستند اما یکسری از میوه‌ها نسبت به میوه‌های دیگر از میزان قند بیشتری برخوردار هستند درنتیجه باید در مصرف واحدهای میوه روزانه، تعادل و دقت لازم را به عمل بیاورید و میوه های با میزان قند کمتری مانند توت و تمشک مصرف کنید.در مصرف میوه هایی مانند انگور، موز رسیده و خربزه دقت کنید زیرا قند بسیار بالایی دارند. میزان میوه مصرفی بصورت طبیعی (نه آبمیوه) و زمان مصرف آن اهمیت دارد.
پیشنهاد برنافیت: علائم کبد چرب و راه حل درمان آن
سخن آخر
مصرف میوه بصورت طبیعی درحد اعتدال بصورت روزانه 2 واحد توصیه میشود، اما باید در نظر داشته باشید اگر مبتلا به چاقی، کبدچرب، دیابت نوع 2 و یا بیماری زمینه ای دیگری هستید، حتما در میزان و نوع میوه‌های مصرفی تحت نظر متخصص تغذیه عمل کنید. زیرا میوه همانطور که میتواند مفید و لذیذ واقع شود، مصرف نادرست و بیش از حد آن، میتواند آسیب زننده نیز باشد و قند موجود درآن باعث بروز مشکلاتی شود. همچنین برای جلوگیری و یا کنترل بیماری های کبدی و بروز چاقی از استفاده و مصرف غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی های مصنوعی شیرین، جدا خودداری کنید.سعی کنید از شیرین کننده های طبیعی و سالم استفاده کنید.
