چرا برخی از غذاها، سردرد میگرنی را تشدید میکند؟ آیا حذف آن‌ها از رژیم غذایی در درمان میگرن موثر است؟ این‌که آیا واقعا برخی از غذاها موجب سردرد میگرنی می‌شود در دست مطالعه است، اما بسیاری از متخصصان برای درمان میگرن راهکارهایی چون تغییر در رژیم غذایی را پیشنهاد می‌کنند. در ادامه با برنافیت همراه باشید تا بدانید چگونه رژیم غذایی به درمان سردرد میگرنی کمک میکند.
آیا تغییر رژیم غذایی واقعا موثر است؟
طراحی و اجرای مطالعات در مورد تاثیر غذا بر روی میگرن به دلایل زیادی سخت است. اول این‌که ارزیابی پایبندی فرد به یک رژیم غذایی خاص سخت است. به علاوه هرفردی ممکن است با یک ماده‌ی غذایی خاص دچار میگرن شود.
مطالعات بسیاری در مورد رژیم غذایی کم چربی و سرشار از سبزیجات و تاثیر آن‌ها بر روی سردرد میگرنی انجام شده است. در یکی از این مطالعات، ۴۲ شرکت کننده‌ی میگرنی در یکی از این گروه‌ها به طور تصادفی قرار گرفتند.
- تغییر در رژیم غذایی که شامل چهار هفته رژیم غذایی گیاهی و کم چرب و دوازده هفته حذف غذاهایی که موجب میگرن می‌شوند.
- یک مکمل دارونما (دوز پایینی از امگا ۳ و ویتامین E) بدون هیچ تغییر در رژیم غذایی این دوز از مکمل‌ها آنقدر پایین بودند که دارای هیچ اثر درمانی نبودند.
رژیم گیاهی بدون چربی به این معنا است که افراد نباید هیچ محصول حیوانی مثل گوشت، ماهی، شیر، تخم مرغ و عسل را مصرف کنند. حذف رژیم نیز به معنی حذف غذاهایی است که موجب سردرد میگرنی می‌شوند. اما بیماران این غذاها را دوباره آهسته آهسته به رژیم خود برگرداندند.
غذاهای حذف شده شامل غذاهای زیر بودند:
- قهوه، چای، الکل
- شکلات
- شکر
- دانه‌ها و آجیل‌ها
- غلات خاص (مثل ذرت، جو، گندم چاودار)
- حبوبات خاص (مثل سویا، نخود، بادام زمینی)
- میوه‌های خاص (مثل تمام مرکبات، موز، سیب)
- سبزیجات خاص (مثل سیب زمینی شیرین، سیب زمینی، کرفس، بادمجان، فلفل، پیاز، سیر و گوجه)
نتایج نشان داد که با تغییر رژیم غذایی، بیشتر شرکت کنندگان سردردشان بهبود یافت. در گروه دوم نیمی از شرکت کنندگان سردردشان بهبود یافت اما نیمی دیگر از آن‌ها بهبود نیافتند. به علاوه در ۱۶ هفته‌ی اول مطالعه، گروه اول سردردهای شدید کمتری از گروه دوم داشتند.
با این وجود تفاوت زیادی بین دو گروه در تعداد افرادی که دچار سردرد بودند رخ نداد. وقتی که از بهبود سردرد در دوران رژیم صحبت می‌کنیم، دقیقا نمی‌دانیم که کدام گروه بهتر بوده است.
چگونه یک غذا موجب شروع سردرد میگرنی می‌شود؟
غذاها ممکن است با یک روند آلرژی زا ایجاد میگرن کنند. به این صورت که سیستم ایمنی فرد فعال شده و یک آنتی بادی تولید میکند و یا این‌که مکانیسم عدم تحمل غذایی ایجاد کند که در این روش، آنتی بادی ترشح نمی‌شود اما بدن همچنان واکنش نشان می‌دهد که این حساسیت نامیده می‌شود نه آلرژی.
در مطالعه‌ی بالا یک رژیم غذایی گیاهی کم چرب، شما را به خوردن غذاهای گیاهی که خاصیت ضد التهابی دارند تشویق میکند. به همین ترتیب گوشت و محصولات لبنی التهاب زا است و نخوردن آن‌ها موجب کاهش میگرن می‌شود.
در حقیقت این خاصیت التهابی برخی از غذاها با شواهد علمی مشهود است. مطالعه‌ای نشان داد افرادی که دچار میگرن بودند با مصرف غذاهای خاص مثل غذاهای ادویه دار، آجیل‌ها، دانه‌ها، غذاهای دریایی، نشاسته و افزودنی‌ها، آنتی بادی بیشتری ترشح می‌کردند. این مطالعه نقش غذاهای آلرژی زا را در شروع یا افزایش میگرن نشان داد.
بنابراین برخی از غذاها یک وضعیت التهابی در برخی از افراد میگرنی ایجاد می‌کنند، سپس ممکن است سطح میگرن را پایین آورد و ممکن است در این زمان یک حمله‌ی میگرنی توسط فاکتورهای دیگر ایجاد شود.
دلایل دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد چرا حذف برخی از غذاها در کاهش میگرن موثر است. حذف برخی از غذاها موجب کاهش وزن می‌شود و کاهش کالری و وزن، موجب کاهش حملات میگرنی می‌شود.
میگرن زمانی که مغز سیگنال‌های خارج از اعصاب ارسال میکند ضربه‌ی خود را میزند که باعث التهاب عروق خونی و حساسیت پایانه‌های عصبی می‌شود. پس از آن اعصاب شروع به ارسال سیگنال‌های الکتریکی به مغز می‌کنند.
آنچه که بیماران در سردرد میگرنی تجربه می‌کنند، تیزی و تپشی یک طرفه است که یک ساعت یا چند روز طول می‌کشد و برای فرد مشکلاتی نظیر تشویش، حساسیت به نور و صدا، و در ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا باعث هاله (احساسی گذرا، مانند برق نور و یا سوزن سوزن شدن در یک بازو ) می‌شود.
زن‌ها سه برابر بیشتر از مردان در خطر میگرن قرار دارند، که با توجه به نوسانات هورمونی ماهانه درد تشدید می‌شود. چیزی که میگرن را بدتر میکند این است که سردردها با فاصله‌ی زیاد اتفاق نمی‌افتد.
برای بسیاری از کسانی که میگرن دارند مرتب اتفاق می‌افتد، مخصوصا کسانی که میگرن مزمن دارند (۱۵روز یا بیشتر در یک ماه) دیگر افراد درد کمتر می‌کشند ولی آن هم کم نیست. خوشبختانه، امروزه گزینه‌های زیادی برای پیشگیری و درمان میگرن وجود دارد.
با نوآوری‌های اخیر در زمینه‌ی تصویربرداری مغناطیسی عملکردی، پزشکان می‌توانند درباره اتفاقاتی که در مغز می‌افتد بیشتر مطالعه کنند. در ادامه تازه‌ترین یافته‌ها در زمینه پیشگیری و درمان میگرن را در اختیار شما قرار می‌دهیم تا برای مبارزه با میگرن بیش از پیش آماده شوید.
چه چیزی میگرن را به وجود می‌آورد؟
میگرن می‌تواند با تعداد نامحدودی از اتفاقات عجیب و غریب تحریک شود. گاهی به دلیل جویدن آدامس گاهی به خاطر دکمه پیراهن! سعی کنید از عادات روزانه خود، میزان استرس و حملات میگرنی خود طی چند ماه یادداشت برداری کنید، این کار کمک میکند بعضی از مواردی را که باعث تحریک میگرن می‌شود شناسایی کنید. سعی کنید به این موارد نظارت داشته باشید:
۱. برنامه غذایی
محرک‌های غذایی فراوان هستند، اما برای بعضی ماده‌ای به نام تیرامین مقصر اصلی است. این ماده توسط اسید آمینه موجود در بعضی غذاها که رسیده می‌شوند تولید می‌شود. پنیر چند ساله، میوه خشک، غذاهای تخمیر شده، و گاهی حتی باقی مانده‌ی غذاها می‌تواند برای فرد مبتلا به میگرن ویران کننده باشد.
پس در کنار خواب یک برنامه غذایی منظم می‌تواند در بهبود میگرن تاثیرگذار باشد. جا انداختن یک وعده یا پرخوری در غذا خوردن، می‌تواند خطر را بالا ببرد. همچنین تامین آب بدن نیز مهم است. تحقیقات نشان داده کسانی که مقدار مصرف مایعات خود را در طول روز بیشتر کرده‌اند حدود ۲۱ ساعت در هفته کمتر از دیگران درد کشیده‌اند.
۲. وزن
تحقیقات نشان داده اضافه وزن و چاقی خطر میگرن را تا ۸۱ درصد افزایش می‌دهد، در حالی که دلیل این اتفاق هنوز به وضوح مشخص نشده است، یک نظریه است که می‌گوید سلول‌های چربی ذرات التهابی به درون جریان خون آزاد میکند، که ممکن است منجر به سردرد میگرنی شود.
۳. تغییر دما
در یک تحقیق مشخص شد با بالا رفتن هر ۹ درجه دمای هوا (نسبت به آنچه در طول هفته و آن ماه بوده) ۸ درصد خطر بروز سردرد میگرنی افزایش پیدا میکند. محققان هنوز نمی‌دانند دلیلش چیست اما این تحقیقات نشان می‌دهد دمای هوا نیز با سردرد میگرنی در ارتباط است.
۴. خواب
برای بعضی از افراد خوابیدن و بیدار شدن در یک زمان مشخص حتی آخر هفته‌ها باعث پیشگیری از میگرن می‌شود. تحقیقات نشان داده کم خوابی باعث بالا رفتن پروتئین در سلول‌های اعصاب و بروز میگرن می‌شود.
۵. اضافه بار حسی
کسانی که از سردرد میگرنی رنج می‌برند توان تحمل شدت بالا از هر نوع چیزی را ندارند. علت آن ممکن است به دلیل مشکل سیستم عصبی برای فیلتر کردن ورودی‌های حسی باشد. در مورد تحریک حملات بصری میگرن، نور یک راه در بخش غیر تصویری تشکیل دهنده سلول‌های عصبی شبکیه فعال میکند که به معنای شدت گرفتن سردرد میگرنی است، حتی در بیماران نابینا.
افرادی که به میگرن دچار هستند می‌توانند برای مقابله با نورهای شدید از عینکی استفاده کنند که جلوی نور شدید را بگیرد و موجب تشدید درد ۸۰درصد از مبتلایان به میگرن است. وقتی بیرون زیر نور خورشید هستید و یا حتی اگر در مکانی با نور لامپ شدید هستید می‌توانید از عینک استفاده کنید.
عینک‌هایی با فرمول رنگ FL-41 وجود دارد که مانع رنگ‌های آبی و سبز نور می‌شود و خطر سردردهای میگرنی را کاهش می‌دهد (فقط توجه داشته باشید که این عینک‌ها را هنگام رانندگی استفاده نکنید چون باعث می‌شود به سختی بتوانید علائم رانندگی را ببینید)
بهترین داروهای درمان میگرن
۱. داروهای بدون نسخه
اگر به تازگی دچار میگرن شده‌اید و یا کمتر از دوبار در هفته دچار حملات میگرنی می‌شوید، شاید داروهای بدون نسخه میگرن داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تنها چیزی باشد که نیاز دارید.
مواد تشکیل دهنده فعال این داروها، شبیه چیزی است که در داروهای غیر میگرن خاص (مانند آسپرین) وجود دارد. اما این داروها حاوی موادی برای کاهش تحریک عصبی نیز هستند (مانند کافئین و نمک پتاسیم)
حدود دو ساعت بعد از استفاده از یک دوز می‌توانید به فعالیت‌های طبیعی خود ادامه دهید. اگر فهمیدید که دارو خیلی کم و یا اصلا روی درد تاثیر ندارد، و یا باعث تشدید آن می‌شود، یک وقت ملاقات برای دیدن یک متخصص برای سردرد خود ترتیب دهید. در هفته بیش از دو دوز مصرف این داروها، باعث افزایش سردرد و همچنین عوارض جانبی مانند زخم معده می‌شود.
۲. مسکن‌های با نسخه
بیمارانی که داروهای بدون نسخه رویشان اثری ندارد به درمان‌های با نسخه که به عنوان تریپتان‌ها شناخته می‌شوند رو می‌آورند، که شامل سوماتریپتان و فرواتریپتان می‌شود. این موارد به صورت قرص، آمپول، اسپری‌های بینی یافت می‌شود، و اگر با اولین نشانه‌ی درد استفاده شوند بهترین تاثیر خود را می‌گذارند.
وقتی تریپتان استفاده می‌کنید نباید صبر کنید تا سردرد بدتر شود چگونه کار می‌کنند؟ تریپتان‌ها فعالیت سروتونین را در گیرنده‌های خاص تقلید می‌کنند و ماده‌ای ترشح می‌کنند که باعث تغییر بعضی عصب‌ها و کاهش درد میگرن می‌شود.
این داروها کسل کننده و اعتیاد آور نیستند، اگر چه بیمار ممکن است عوارض جانبی مانند سنگینی در قفسه سینه، احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان پا، و سریع شدن ضربان قلب را تجربه کند.
۳. داروهای پیشگیری کننده
تمام روزها به غیر از روزهایی که مورد حمله میگرنی قرار می‌گیرید را شامل می‌شود. این داروها برای کاهش تعداد و شدت حملات میگرنی و همچنین برای بهبود پاسخگویی بدن به مسکن‌هایی نظیر تریپتان‌ها در نظر گرفته شده است.
معمولا به کسانی که حملاتی بیش از دو یا سه بار در هفته را تجربه می‌کنند توصیه می‌شود، این داروها به انواع مختلفی دسته بندی می‌شوند. سه نوع از شایع‌ترین‌ها: بتا بلاکرها مانند (تیمولول) که فشار خون را هدف قرار می‌دهند.
داروهای ضد تشنج مانند (آمی توپیرامات) که می‌تواند اعصاب بیش تحریکی را در مغز آرام کند. داروهای ضد افسردگی مانند (آمی تریپتیلین) که گیرنده‌های سروتونین را فعال میکند. پیدا کردن بهترین مسکن و بهترین پیشگیری کننده و ترکیب آن‌ها نیازمند این است که مدتی آزمون خطا انجام دهید، ممکن است چند ماه طول بکشد.
زمان مداخله فرا رسیده
سمج‌ترین میگرن‌ها نیازمند یک ضربه‌ی مستقیم به منبع درد هستند: اعصاب درون مغز، این هم آخرین پیشنهادها.
۱. بلوک عصب
زمانی که سردرد میگرنی چند روز طول می‌کشد و از داروها نیز خسته شده‌اید، بلوک مغزی کمک میکند درد به صورت موقت یا دائمی از بین برود در اغلب موارد این کار شامل بیمه هم می‌شود.
متخصص مغز و اعصاب با استفاده از یک سوزن نازک، بی حس کننده موضعی و گاهی دوز کمی از استروئید‌ها در اطراف عصب تزریق میکند که این کار به کاهش یا توقف درد کمک میکند. مدت زمان اثر این داروها در هر بیمار متفاوت است و می‌تواند چند روز تا چند ماه باشد.
چون این کار نیازمند ویزیت دکتر است نباید آن را در خط مقدم دفاع قرار داد. بلوک عصب برای بیمارانی استفاده می‌شود که هنوز ترکیب دارویی مناسب خود را پیدا نکرده‌اند و نیاز دارند هر چه سریع‌تر جلوی درد را بگیرند.
۲. تزریق Onabotulinumtoxina
بوتاکس که برای رفع چین و چروک معروف است برای تسکین درد میگرن نیز استفاده می‌شود. بوتاکس از دیگر درمان‌ها که با قرص انجام می‌گیرد گرانتر است و پزشکان هم توصیه می‌کنند بیماران تا جایی که می‌توانند به دنبال راه درمان با دارو باشند و کمتر به سمت چنین درمانهایی بیایند. این نوع درمان برای کسانی که میگرن مزمن دارند تایید شده است، کسانی که در یک ماه بیش از ۱۵ بار مورد حمله میگرنی قرار میگیرند.
۳. جراحی منطقه تحریک کننده
در این روش تجربی، با چاقوی جراحی برخی از عضلات که روی اعصاب میگرن فشار می‌آورند حذف می‌شوند. بر اساس تحقیقات ۸۸ درصد از بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار گرفتند تا حدود ۵۰ درصد کاهش در مدت زمان، فرکانس و شدت سردرد میگرنی خود را تا حدود ۵ سال پس از عمل تجربه کردند. متاسفانه عوارض جانبی طولانی مدت این عمل هنوز به درستی مورد مطالعه قرار نگرفته است. به همین دلیل درباره این نوع عمل هشدار داده شده است.
نتیجه‌گیری
حقیقت این است که شما باید درک کنید چه چیزی معقول است. اگر با خوردن یک غذا احساس می‌کنید میگرن شما آغاز می‌شود بدون در نظر گرفتن سخنان دانشمندان، آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید. اما بهتر است رژیم غذایی خود را تحت نظر دکتر کنترل کنید. اما با وجود همه‌ی این‌ها سعی کنید زیاد به خود سخت نگیرید.
