وقتی غده تیروئید در بدن انسان بیش از اندازه هورمون تولید کند می‌گوییم فرد به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا شده است. وجود این غده پروانه‌ای شکل جلو گردن برای حفظ سلامت و تعادل بدن ضروری است اما گاهی به دلایل مختلف عملکرد آن مختل می‌شود. فعالیت بیش از حد غده تیروئید و بزرگ شدن آن از عواملی است که به افزایش ترشح هورمون منجر شود. رژیم غذایی پرکاری تیروئید به همراه تغییر سبک زندگی می‌تواند به ارتقای سلامت بیماران کمک زیادی کند. در این مطلب برنافیت به ارائه رژیم غذایی و راهکارهایی می‌پردازیم که بیماران مبتلا به این بیماری زندگی نرمال و بدون مشکل را تجربه کنند.برای دریافت رژیم غذایی مرتبط با پرکاری تیروئید کلیک کنید.
وظیفه غده تیروئید در بدن انسان چیست؟
تیروئید یک غده کوچک اما بسیار پرکاربرد است که هورمون‌های تیروئیدی T3 و T4 را تولید می‌کند. مهم‌ترین وظایف این هورمون‌ها عبارتند از:
- کمک به بدن برای استفاده صحیح از انرژی
- ایجاد تعادل دمای بدن
- تاثیر گذاری در عملکرد صحیح مغز، قلب و سایر اندام‌ها
گاهی پرکاری تیروئید ژنتیکی است و شاید جالب باشد که بدانید این بیماری ۷ تا ۸ برابر در زنان شایع‌تر از مردان است. در برخی موارد اندک سرطان‌های تیروئید ممکن است به پرکاری تیروئید منجر شود.
به دلیل گستردگی طیف علائم، این بیماری گاهی با مشکلات سلامت دیگر اشتباه گرفته می‌شود. در این‌جا قبل از این‌که به سراغ رژیم پرکاری تیروئی برویم به برخی از نشانه‌های بروز این بیماری اشاره می‌کنیم.
- کاهش ناگهانی وزن
- افزایش اشتها
- اضطراب، تحریک پذیری و عصبی بودن
- تغییرات خلق و خوی
- مشکل در خوابیدن
- احساس گرما
- تعریق
- ضربان قلب سریع یا تپش قلب
- خستگی و بی‌حالی
- ضعف عضلانی
- لرزش شدید یا خفیف دست
- ایجاد تغییر یا مشکل در عملکرد روده‌ها
- نازک شدن پوست
- موهای ظریف و شکننده
- تغییر در سیکل قاعدگی
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- تورم در ناحیه گردن
- تغییر وضعیت بینایی و چشم
- پوست قرمز و زخم بالای پا و ساق پا
درمان استاندارد بیماری پرکاری تیروئید چیست؟
مشکل پرکاری تیروئید باید جدی گرفته شود و لازم است فرد هرچه سریع‌تر برای درمان آن اقدام کند. سطح بالای هورمون‌های تیروئید بدن را سمی کرده و ممکن است در عملکرد آن اختلالاتی به وجود آورد.
در صورت عدم درمان مشکلات قلبی، ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی بخشی از مشکلاتی است که فرد ممکن است با آن دست به گریبان شود. در این شرایط پزشک معمولا دارو درمانی را آغاز می‌کند که به تعادل غده تیروئید کمک خواهد کرد.
در برخی موارد پرتودرمانی یا جراحی تیروئید هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. رعایت رژیم غذایی پرکاری تیروئید روی سلامت فرد تاثیر مستقیم دارد و اثرات منفی این بیماری را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
وجود برخی از مواد معدنی، ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی برای ایجاد تعادل در عملکرد غده تیروئید ضروری هستند. برخی درمان‌های پرکاری تیروئید یک رژیم غذایی کم ید را تجویز می‌کنند. در کنار دارو درمانی و پیروی از دستورات پزشک رعایت یک برنامه غذایی مناسب می‌تواند به کاهش اثرات دراز مدت پرکاری تیروئید کمک کند.
بهترین رژیم غذایی برای کم کاری تیروئید
مصرف کدام مواد غدایی در رژیم غذایی پرکاری تیروئید ضروری است؟
در این‌جا به لیستی از مواد غذایی که در رژیم پرکاری تیروئید مصرف آن‌ها ضروری است اشاره می‌کنیم.
1. مواد غذایی دارای ید کم
ید یک ماده معدنی است که نقش کلیدی در تولید هورمون‌های تیروئید دارد. رژیم غذایی کم ید به کاهش تولید این هورمون‌ها کمک زیادی می‌کند. این مواد غذایی باید به رژیم غذایی افراد مبتلا به بیماری پرکاری تیروئید افزوده شود:
- نمک غیر یددار
- سفیده تخم مرغ
- میوه تازه یا کنسرو شده
- آجیل‌های بدون نمک و کره‌های آجیل
- نان خانگی یا نان‌های بدون نمک، لبنیات و تخم مرغ
- پاپ کورن تهیه شده با نمک غیر یددار
- جو دوسر
- سیب زمینی
- عسل
- شربت افرا
2. سبزیجات چلیپایی
سبزیجات چلیپایی ممکن است به کاهش تولید هورمون‌های تیروئید کمک کنند و برای پرکاری تیروئید مفید هستند:
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- گل كلم
- کلم پیچ
- خردل
3. ویتامین‌ها و مواد معدنی
مصرف برخی از مواد مغذی برا حفظ سلامت تیروئید و ایجاد تعادل در تولید هورمون‌های آن ضروری است.
4. آهن
این ماده معدنی روی سلامت تیروئید و عملکرد آن تاثیر مستقیم دارد. وجود آهن برای سلول‌های خونی ضروری است تا اکسیژن را به تمام بدن برسانند. سطح پایین آهن با پرکاری تیروئید ارتباط مستقیم دارد، برخی از مواد غذایی حاوی این ماده مغذی عبارتند از:
- لوبیا
- سبزیجات برگ سبز
- عدس
- آجیل
- طیور مانند مرغ و بوقلمون
- گوشت قرمز
- دانه
- غلات کامل
5. سلنیوم
مواد غذایی سرشار از سلنیوم به متعادل کردن سطح هورمون‌های تیروئید و محافظت از این غده در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند. این ماده غذایی به جلوگیری از آسیب سلولی و حفظ سلامت عمومی بافت‌های بدن هم کمک می‌کند. منابع غذایی مناسب سلنیوم عبارتند از:
- آجیل
- قارچ
- چای
- گوشت، مانند گوشت گاو و بره
- برنج
- سبوس جو دوسر
- طیور مانند مرغ و بوقلمون
- دانه‌های آفتابگردان
6. روی
این ماده غذایی به افراد کمک می‌کنند از انرژی موجود در غذا بهتر استفاده کنند. حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن و تیروئید از دیگر کارکردهای روی است. منابع غنی این ماده غذایی عبارتند از:
- گوشت گاو
- نخود
- پودر کاکائو
- بادام هندی
- قارچ
- دانه کدو تنبل
- گوشت بره
رژیم غذایی برای پرولاکتین بالا
7. کلسیم و ویتامین D
پرکاری تیروئید به ضعف استخوان‌ها و شکنندگی آن‌ها منجر می‌شود، کلسیم و ویتامین D بهترین مواد برای افزایش سلامت استخوان‌ها هستند که در مواد غذایی زیر یافت می‌شوند:
- اسفناج
- لوبیا سفید
- کلم پیچ
- بامیه
- آب پرتقال غنی شده با کلسیم
- شیر بادام
- غلات غنی شده با کلسیم
ویتامین D در غذاهای کم ید زیر یافت می‌شود:
- آب پرتقال غنی شده با ویتامین D
- غلات غنی شده با ویتامین D
- جگر گاو
- قارچ
- ماهی چرب
8. چربی‌های سالم
چربی‌هایی که از دانه‌های کامل و فرآوری نشده به دست می‌آیند، ممکن است به کاهش التهاب کمک کنند. این مواد به محافظت از سلامت تیروئید و تعادل هورمون‌های ترشح شده از آن کمک می‌کنند. چربی‌های سالم عبارتند از:
- روغن بذر کتان
- روغن زیتون
- روغن آووکادو
- روغن نارگیل
- روغن آفتابگردان
- روغن گلرنگ
- آووکادو
- آجیل و دانه‌های بدون نمک
9. ادویه‌ها
برخی از ادویه‌ها و گیاهان دارای خواص ضد التهابی برای کمک به محافظت و تعادل عملکرد تیروئید مفید هستند. همه افراد می‌توانند طعم و دوز آنتی اکسیدان را با ادویه‌های زیر به وعده‌های غذایی روزانه خود اضافه کنند:
- زردچوبه
- فلفل سبز
- فلفل سیاه
مصرف کدام مواد در رژیم غذایی پرکاری تیروئید ممنوع است؟
مصرف این مواد غذایی در رژیم غذایی پرکاری تیروئید ممنوع بوده و استفاده از آن‌ها ممکن است اختلالات بدن و علائم بیماری را تشدید کند.
1. مواد غذایی حاوی ید
خوردن بیش از اندازه مواد غذایی غنی شده با ید ممکن است به پرکاری تیروئید منجر شود. یک قاشق چایخوری نمک یددار حاوی ۳۰۴ میکروکالری ید است. غذاهای دریایی بیشترین میزان ید را دارند، در این‌جا به برخی مواد غذایی حاوی ید زیاد اشاره می‌کنیم:
- ماهی
- جلبک دریایی
- میگو
- خرچنگ
- سوشی
سایر غذاهای حاوی ید که باید از آن پرهیز کرد هم عبارتند از:
- شیر و لبنیات
- پنیر
- زرده تخم مرغ
- نمک یددار
- آب یددار
- رنگ‌های خوراکی
برخی از داروها نیز حاوی ید هستند مثل:
- آمیودارون (نکسترون)
- شربت‌های سرفه
- رنگ‌های کنتراست پزشکی
- مکمل‌های گیاهی یا ویتامینی
2. گلوتن
در برخی افراد، گلوتن ممکن است با ایجاد التهاب به تیروئید آسیب برساند. حتی در افرادی که حساسیت یا عدم تحمل گلوتن ندارند، ممکن است محدود کردن گلوتن مفید باشد. فرد مبتلا به این بیماری باید هنگام خرید برچسب مواد غذایی را بررسی کند که حاوی گلوتن نباشد، مواد غذایی زیر گلوتن دارند:
- گندم
- جو
- مخمر ابجو
- مالت
3. سویا
سویا ید ندارد با این وجود تحقیقات نشان داده که مصرف آن با برخی از درمان‌های پرکاری تیروئید تداخل دارد. باید از مصرف غذاهای حاوی سویای زیر پرهیز شود.
- شیر سویا
- سس سویا
- توفو
- خامه‌های مبتنی بر سویا
4. کافئین
غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه و شکلات می‌توانند علائم پرکاری تیروئید را تشدید کرده و منجر به افزایش اضطراب، عصبی بودن، تحریک پذیری و ضربان سریع قلب شوند.
برای افرادی که کافئین چنین تاثیراتی روی آن‌ها دارد، اجتناب از مصرف یا محدود کردن این ماده ممکن است گزینه خوبی باشد. بهتر است این افراد نوشیدنی‌های کافئین‌دار را با دمنوش‌های گیاهی طبیعی و آب طعم‌دار جایگزین کنند.
5. غذای آماده
پرکاری تیروئید ممکن است همیشه قابل پیشگیری نباشد، اما قابل درمان است. این افراد بهتر است تا حد امکان از مصرف غذاهای خانگی لذت ببرند و از غذاهای رستورانی، بسته بندی شده یا فرآوری شده و سس‌های آماده و دوری کنند چرا که این‌ها ممکن است حاوی ید اضافه باشند.
آیا رعایت رژیم غذایی پرکاری تیروئید به تنهایی بیماری را درمان می‌کند؟
رعایت رژیم غذایی پرکاری تیروئید به تنهایی بیماری را درمان نمی‌کند اما خوردن میوه‌ها و سبزیجات تازه می‌تواند برای تیروئید پرکار مفید باشد. رعایت این برنامه غذایی مواد مغذی و مواد معدنی مفید که در مدیریت بیماری پرکاری تیروئید نقش دارند را به بدن می‌رساند.
همچنین این برنامه غذایی می‌تواند برتولید هورمون‌های تیروئید و عملکرد بهتر این غده تاثیر بگذارد. غده تیروئید نقش مهمی در متابولیسم، تنظیم هورمون‌ها و دمای بدن دارد به همین دلیل باید به حفظ سلامت آن توجه کرد.
برای تشخیص بیماری کم کاری یا پرکاری تیروئید یک آزمایش خون ساده کفایت می‌کند. پس از تشخیص بیماری این پزشک است که باید راهکارهای درمانی مناسب را ارائه دهد. استفاده خود سرانه از داروها، بی‌توجهی به مراقبت‌های پزشکی و رژیم‌های غذایی بدون پشتوانه علمی نه تنها به درمان این بیماری کمک چندانی نمی‌کند ممکن است سطح سلامت فرد و کیفیت زندگی او را با مشکلاتی مواجه کند.
برنامه غذایی مناسب این اشخاص باید به صورت مستقیم توسط متخصص تغذیه و پزشک ارائه شود، آنچه دیگران می‌گویند یا فرد تصور می‌کند مفید است نباید ملاک عمل قرار گیرد. پرکاری تیروئید یک بیماری مزمن است که درمان دارد اما رژیم غذایی متناسب آن باید تمام عمر رعایت شود.
افراد برای این‌که بتوانند مراقبت‌های درمانی و دستورالعمل‌های تغذیه‌ای را رعایت کنند و در این کار مداومت داشته باشند بهتر است به گروه‌های پشتیبانی مراجعه کرده و از نیروی جمع برای حفظ انگیزه خود استفاده کنند. همراهی دوستان، اعضای خانواده و گروه‌های حمایتی در پیگیری روند درمان و رعایت رژیم غذایی تاثیر بسیاری دارد.
رژیم غذایی پرکاری تیروئید چگونه کار می‌کند؟
هیچ رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید وجود ندارد، بلکه تغییر سبک زندگی و استفاده از مواد غذایی مفید می‌تواند اثربخشی داروهای تیروئید و برنامه‌های درمانی را افزایش دهد. متخصص تغذیه بر مبنای شرایط جسمی، سن و ویژگی‌های فردی توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش ترشح هورمون‌های این غده ارائه می‌کند.
یادگیری استفاده متعادل ید می‌تواند به کنترل وضعیت بیماری و پیشگیری از تداخلات دارویی کمک کند. برخی از راهکارهای درمانی بدون رعایت نکات تغذیه‌ای بی‌اثر خواهند شد به عنوان مثال پرتو درمانی روی افرادی که ید زیادی مصرف می‌کنند اثرگذاری چندانی ندارد.
افراد با ایجاد تغییرات کوچک و پیگیریم نظم رژیم غذایی پرکاری تیروئید می‌توانند اثرگذاری داروها را در بدن خود افزایش دهند و کیفیت زندگی خود را حفظ کنند. افراد هنگام تصمیم گیری برای این‌که چه چیزی بخورند و آن را به چه شکلی طبخ کنند باید به مواد غذایی توجه بیشتری کنند تا از بالا و پایین شدن هورمون تیروئید در بدن خود پیشگیری کنند.
پیروان این رژیم غذایی نیازی به پیروی از یک منوی غذایی خاص ندارند اما در عوض باید به خواندن برچسب روی مواد غذایی عادت کنند و گزینه‌های مناسب را جایگزین مواد غذایی مضر و یددار کنند.
رژیم غذایی کم ید، داشتن حداقل تحرک و مصرف به موقع داروها می‌تواند نیاز به درمان‌های دیگر را از بین ببرد. رژیم غذایی پرکاری تیروئید یک رژیم کوتاه مدت نیست بلکه دستورالعمل‌های کلی است که باید تا آخر عمر دنبال شوند.
مانند هر برنامه غذایی سالم انحراف از مسیر گهگاهی ممکن است بروز کند اما فرد باید سعی داشته باشد تا حدامکان در مسیر باقی بماند. وقتی سطح هورمون‌های فرد به تعادل برسد احساس بهتری داشته و تغییر وضعیت سلامت خود را مشاهده خواهد کرد.
افراد باید در صورت داشتن هر یک از علائم پرکاری تیروئید به پزشک مراجعه کنند و درمان خود را دقیقا همانطور که تجویز شده به همراه تمام توصیه‌های غذایی دنبال کنند. فرد در کنار رعایت رژیم غذایی پرکاری تیروئید باید با پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد ایجاد تغییرات کوتاه مدت و بلند مدت در برنامه غذایی خود صحبت کند. این راهکار می‌تواند به تعادل عملکرد تیروئید کمک کند و از بدن انسان در برابر اثرات پرکاری تیروئید محافظت کند.
برای آن‌ها رژیم غذایی پرکاری تیروئید دارند، دریافت ویتامین D و کلسیم کافی دشوارتر خواهد بود. این افراد باید با پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد مصرف مکمل‌های حاوی این مواد مغذی صحبت کنند.
