رژیم سم زدایی معمولا با ترغیب افراد به استفاده از یک یا چند ماده غذایی خاص تلاش می‌کند سطح سلامت بدن را افزایش داده و به کاهش وزن کمک کند. بدن بسیار توانمند است و می‌تواند سموم مختلف را به خوبی دفع کند و برای این کار نیازی به رژیم‌های غذایی خاص یا مکمل‌های گران قیمت ندارد اما گاهی در اثر استفاده از مواد غذایی ناسالم و سبک زندگی غلط بدن با آلودگی‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند. این رژیم مدعی است سیستم سم زدایی طبیعی بدن را تقویت می‌کند. هنوز هیچ تحقیق علمی معتبری این مورد را تایید نکرده است. در این مطلب برنافیت به بررسی رژیم غذایی (detox) خواهیم پرداخت و میزان اثر گذاری آن را بررسی می‌کنیم. برای داشتن یک رژیم متعادل مناسب با شرایط جسمی و بیماری های شما، پیشنهاد می کنم صفحه رژیم لاغری گروهی برنافیت را مشاهده کنید.
رژیم سم زدایی به چه معنا است و کاربرد آن چیست؟
رژیم سم زدایی در سراسر جهان محبوبیت زیادی دارد و انواع اقسام مختلفی از آن ابداع شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برنامه غذایی معمولا یک دوره محدودیت‌های غذایی سخت حاوی مصرف سبزیجات خام، میوه، آب میوه و حتی آب را به طرفدران خود توصیه می‌کند.
در این برنامه غذایی استفاده از گیاهان یا مکمل‌های دارویی برای تخلیه روده بزرگ (تنقیه) و پاکسازی بدن توصیه می‌شود. برخی افراد پس از انجام دستورات این رژیم غذایی گزارش کردند که احساس تمرکز و انرژی بیشتری دارند.
با این وجود شواهد خیلی کمی وجود دارد که دفع سموم از طریق این رژیم را تایید کند. کلیه و کبد به طور طبیعی وظیفه حذف سموم وارد شده به بدن را بر عهده دارند و در تمام طول عمر انسان این وظیفه را بدون نیاز به رژیم غذایی خاصی به بهترین نحو انجام می‌دهند.
سوالی که مطرح می‌شود آن است که چرا برخی از مردم بعد از این رژیم احساس بهتری دارند؟ به نظر می‌رسد دلیل اصلی این حس خوب حذف غذاهای فرآوری شده و دارای چربی و قند زیاد است.
حذف این مواد غذایی پرکالری که مواد مغذی چندانی هم ندارند به ارتقای سطح سلامت فرد و ایجاد احساس بهتر در انسان کمک می‌کنند. افرادی که به دنبال یک رژیم سم زدایی هستند قبل از هر چیز باید با پزشک و متخصص تغذیه خود مشورت کنند تا عوارض جانبی احتمالی این برنامه غذایی برای آن‌ها شرح داده شود.
به عنوان مثال این برنامه‌های غذایی معمولا دریافت پروتئین را به شدت محدود می‌کنند که می‌تواند به خستگی و ضعف منجر شود. این رژیم‌ها گاهی روزه داری طولانی مدت را توصیه می‌کنند که می‌تواند باعث گرفتگی عضلات، نفخ، حالت تهوع و استفراغ شود. کم آبی بدن ناشی از این رژیم‌ها هم می‌تواند نگران کننده باشد.
رعایت رژیم‌های غذایی مد روز در طولانی مدت ریسک بالایی دارند. برای ماندگار شدن نتایج رعایت یک رژیم، استفاده از برنامه غذایی متعادل حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئین برای بدن ضروری است.
اصول رژیم سم زدایی کدام است و طرفداران آن چه کارهایی باید بکنند؟
رژیم‌های سم زدایی معمولا یک فرآیند را دنبال می‌کنند و حاوی رویکردهای مختلفی هستند، در این‌جا به اصول مهم مشترک این برنامه‌ها اشاره می‌کنیم.
- روزه داری
- مصرف آب میوه یا نوشیدنی‌های مشابه
- استفاده از برنامه غذایی سخت گیرانه محدود
- مصرف مکمل‌های غذایی
- استفاده از گیاهان
- پاکسازی کولون (مجرای تحتانی روده) با تنقیه، ملین‌ها یا آب درمانی
- استفاده از سونا
- کاهش مواجه‌های محیطی با مواد سمی
یک دهه پیش سم زدایی یکی از اصطلاحات پزشکی برای درمان نارسایی کلیه و رفع مسمومیت‌های الکلی بود اما طی سال‌های اخیر ایده پاکسازی بدن و دفع سموم از طریق رژیم غذایی عمومیت یافت و به محبوبیت بالایی رسید.
اکثر این رژیم‌های غذایی ادعا می‌کنند که سموم نامشخصی را که از غذاهای ارگانیک، آلودگی‌های محیطی و آلاینده‌های شیمیایی وارد بدن انسان شده و سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند پاکسازی می‌کنند.
طرفداران این برنامه غذایی معتقدند که سموم، گوارش انسان را تحت تاثیر قرار داده و به افزایش وزن و بیماری‌های جدی منجر می‌شوند. آن‌ها با ور دارند که افراد با پیروی از این برنامه غذایی، روزه داری و محدود کردن مصرف غذاهای جامد می‌توان سلامت و شادابی بدن را ارتقا داد.
نوشیدن آب زیاد یکی از مهم‌ترین اصول این برنامه غذایی است، رژیم‌های سم زدایی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شود:
- برنامه‌هایی که مواد غذایی مایع را جایگزین جامد می‌کنند (آبمیوه‌ها، اسموتی‌ها یا سوپ‌هایی که گاهی اوقات با مکمل‌های گیاهی) تقویت می‌شوند.
- رژیم‌هایی که ادعا می‌کنند با تامین مواد مغذی که عملکرد کبد و کلیه را تقویت می‌کنند از سیستم سم زدایی طبیعی بدن حمایت می‌کنند.
- رژیم‌هایی که بر پاکسازی دستگاه گوارش افراد و پاکسازی روده بزرگ تمرکز دارند.
مهم‌ترین مزایای رژیم سم زدایی کدام است؟
رژیم سم زدایی به حذف مقادیر زیادی چربی اضافی بدن کمک می‌کند، همچنین فلزات سنگین را از منابع غذایی انسان حذف می‌کند. اجتناب از غذاهای فرآوری شده، نوشیدن آب آشامیدنی و چای سبز که در این برنامه غذایی توصیه می‌شود هم برای حفظ سلامت عمومی بدن بسیار مفید هستند.
در این رژیم محدود کردن استرس، آرامش و داشتن خواب منظم و خوب مورد توجه قرار می‌گیرد که از دستورالعمل‌های کلی برای بهبود سلامت به شمار می‌شوند و رعایت آن‌ها برای همه افراد لازم است.
این برنامه غذایی همچنین ممکن است به کاهش وزن منجر شود که یکی از اهداف اصلی اغلب افراد در پیروی از رژیم‌های غذایی مختلف است. حذف برخی عادات بد غذایی، پرخوری و رعایت یک سبگ زندگی سالم از دیگر مزایایی است که پیروی از این رژیم ممکن است برای افراد به همراه داشته باشد.
آیا رژیم سم زدایی به کاهش وزن کمک می‌کند؟
این رژیم غذایی برنامه‌های سخت گیرانه‌ای دارد که ممکن است به کاهش وزن سریع افراد منجر شود. بیشتر این کاهش وزن مربوط به از دست رفتن آب و کربوهیدرات‌های ذخیره بدن است که به محض قطع رژیم به سر جای اول خود باز می‌گردد.
تحقیقات زیادی روی میزان اثرگذاری این رژیم روی کاهش وزن تمرکز نکرده به همین دلیل نمی‌توان در این مورد نظر قطعی داد. حذف مواد غذایی مضر و فرآوری شده می‌تواند عملکرد متابولیک بدن را ارتقا دهد اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این کاهش وزن اثر گذاری طولانی مدت داشته باشد.
بسیاری از آب میوه‌های صنعتی که تحت عنوان صددرصد طبیعی در بازار عرضه می‌شوند و افراد در طی رژیم سم زدایی از آن‌ها استفاده می‌کنند حاوی مقادیر زیادی قند هستند که نه تنها به حذف سموم بدن کمکی نمی‌کنند در طولانی مدت ممکن است به افزایش قند خون منجر شوند.
بهتر است افرادی که از این برنامه غذایی تبعیت می‌کنند، آب میوه طبیعی را در منزل تهیه کرده تا ویتامین C و آنتی اکسیدان بیشتری را از این طریق دریافت کنند. نباید فراموش کرد اگر چه آب میوه‌ها حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی فراوانی هستند اما پروتئین، فیبر، چربی و کالری کمی دارند، به این ترتیب نمی‌توان آن‌ها را به شکل طولانی مدت استفاده کرد.
آب میوه‌های طبیعی هم حاوی مقادیر زیادی گلیسمی هستند که در طولانی مدت قند خون افراد را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهند.
مضرات پیروی از رژیم سم زدایی کدام است؟
رعایت این رژیم غذایی در طولانی مدت ممکن است فرد را با کمبود بسیاری ویتامین‌ها و مواد معدنی مواجه کند. گرسنگی و خستگی حاصل از این رژیم فرد را از انجام فعالیت‌های طبیعی روزمره باز داشته و فرد انرژی کافی برای انجام حرکات ورزشی منظم نخواهد داشت.
افراد بسیاری در طول این رژیم احساس ناخوشایندی را تجربه کرده و در طی دوره روزه داری با استرس و اضطراب دست به گریبان می‌شوند. این رژیم ممکن است برخی نشانه‌های سلامت فرد را ارتقا دهد اما در عین حال ریسک بالایی دارند، افراد مسن، نوجوانان، خانم‌های باردار و شیرده به هیچ عنوان نباید از رژیم‌های سم زدایی پیروی کنند.
افرادی که بیماری‌های مزمن مثل دیابت و فشار خون دارند یا داروی خاصی را مصرف می‌کنند هم نباید بدون مشورت پزشک به سراغ چنین رژیم‌های سنگین و سخت گیرانه‌ای بروند. کاهش شدید کالری‌های دریافتی بدن در این رژیم بسیار خطرناک است و تحریک پذیری روده، بوی بد دهان و خستگی را برای فرد به همراه می‌آورند.
مصرف بیش از اندازه ملین و مکمل‌ها ممکن است عوارض جدی برای فرد به همراه داشته باشد. مواد بکار گرفته شده در این ساخت این مکمل‌ها ممکن است استاندارد نباشند و سلامت فرد به خطر اندازد. افردی که تصمیم دارند از ملین و مکمل استفاده کنند حتما باید به سراغ داروهای دارای مجوز بروند و قبل از خرید داروهای گیاهی هم حتما با پزشک خود مشورت کنند.
بسیاری از سموم پس از بلعیده شدن، به جریان خون و برخی دیگر به پوست وارد می‌شوند. اما برخی از آن‌ها توسط سلول‌های مرده یا باکتری‌های حمله کننده آزاد می‌شوند. کبد، محل تصفیه سازی بدن است. پیش از این که سموم به بدن آسیب برسانند، فیلتر شده از خون خارج شده و تجزیه می‌شوند. سموم توسط کلیه‌ها نیز ممکن است تجزیه شده و از طریق ادرار دفع شوند.
اسیدها و آنزیم‌های گوارشی، سموم را خنثی می‌کنند و پس از آن از طریق مدفوع دفع می‌شوند. برخی از سموم نیز از طریق تنفس از بدن خارج می‌شوند. روده‌ی بزرگ حاوی صدها باکتری مفید است که به کاهش فعالیت توکسین‌ها (سموم) و اثرات جانبی آن کمک می‌کند. همانطور که می‌دانید، بدن به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند خود را پاکسازی و از خود مراقبت کند.
رژیم سم زدا
شما با محدود کردن برخی غذاها و نوشیدن بعضی از نوشیدنی‌های خاص می‌توانید بدن را تمیز و سم زدایی کنید. این برنامه از چند روز تا چند هفته ممکن است طول بکشد. برخی از افراد احساس بهتری دارند، و تمرکز و توجه آن‌ها نیز افزایش خواهد یافت.
برخی دیگر از افرادی که سم زدایی می‌کنند، ممکن است کاهش وزن را تجربه کنند. در ابتدا این کاهش وزن، مربوط به از دست رفتن آب است و یک کاهش وزن دائم محسوب نمی‌شود. البته هیچ شواهدی بر اینکه رژیم سم زدا سموم را از بدن خارج می‌کنند، وجود ندارد. هر چند این رژیم‌ها غیر قابل اطمینان نیستند، اما مغذی و سالم هم نیستند و یکی از بدترین روش‌ها برای کاهش وزن محسوب می‌شوند.
رژیم سم زدا با بدن چه می‌کند؟
1. پاکسازی روده‌ی بزرگ
در رژیم سم زدا پاکسازی روده‌ی بزرگ توسط مواد گیاهی و ملین‌ها انجام می‌شود. این کار موجب اختلال در عملکرد طبیعی بدن و تعادل روزه‌ی بزرگ می‌شود که نتیجه‌ی آن عدم تعادل در الکترولیت، اسهال، کمبود آب و آسیب به باکتری‌های محافظ در روده‌ی بزرگ است. پزشکان پیشنهادی به پاکسازی روده برای بهبود سلامت یا پیشگیری از بیماری‌ها ندارند و روده‌ی بزرگ هم نیازی به پاکسازی ندارد.
2. جوانسازی بدن
درست است که مصرف محصولات تازه، نوشیدن آب و ورزش منظم موجب بهبود سلامت و سطح انرژی شما می‌شود. اما تامین نیازهای بدن به پروتئین، کلسیم و مواد مغذی دیگر نیز بسیار اهمیت دارد.
هر رژیمی که یک گروه غذایی خاص را به طور کامل حذف کند، خطرناک و غیر متعادل است. از آن‌جا که شواهد کافی برای مفید بودن رژیم‌های سم زدا و پاکسازی روده وجود ندارد، چگونه می‌توان سطح سلامت را بهبود بخشید و به اهداف کاهش وزن رسید؟ پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و یک سبک زندگی سالم. بهترین روش برای جوانسازی بدن است.
بهترین روش‌ها برای سم زدایی بدن
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات سالم. این مواد سرشار از ویتامین و آنتی اکسیدان هستند که به سلامت بدن کمک می‌کنند.
- غلات صبحانه و نان غلات کامل، پاستا غلات کامل و برنج قهوه‌ای. این کربوهیدرات‌های مفید، انرژی مورد نیاز شما را فراهم می‌کند و فیبر، پروتئین و ویتامین‌های موجود در آن، بیشتر از کربوهیدرات‌های فرآوری شده همچون نان سفید می‌باشد.
- گوشت‌های کم چرب و منابع پروتئین‌های سالم همچون لوبیا، عدس، دانه‌ها، آجیل‌ها و محصولات سویا. پروتئین نقش مهمی در بدن دارد.
- محصولات لبنی کم چرب و غذاهای سرشار از کلسیم دیگر. وظیفه‌ی کلسیم، تنها تقویت استخوان‌ها نیست.
- مصرف آب و مایعات دیگر به میزان کافی. آب، مواد غذایی را جا به جا می‌کند و بدن را از سموم پاک می‌کند. آب، یک ماده‌ی معجزه آسا برای سلامت است.
- هر روز یا بیشتر روزهای هفته را در فعالیت‌های ورزشی مشارکت کنید.
- از سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر بپرهیزید.
- هر شب به اندازه‌ی کافی بخوابید و برای کاهش استرس خود اقدام کنید.
محبوب‌ترین رژیم‌های سم زدایی کدامند؟
در این‌جا به برخی از محبوب‌ترین رژیم‌های غذایی سم زدایی در جهان اشاره می‌کنیم. در این رژیم‌ها معمولا به افراد توصیه می‌شود در یک بازه زمانی مشخص تنها از طریق این مواد غذایی تغذیه کنند.
1. رژیم سم زدایی مبتنی بر آب میوه یا اسموتی
رژیم‌های سم زدایی مبتنی بر مصرف آب میوه و اسموتی بسیار پرطرفدار هستند. تغذیه طولانی مدت از طریق آب میوه خطر سوء تغذی را در افراد به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و گرسنگی و خستگی زیادی را با خود به همراه می‌آورد.
اسموتی‌های حاوی آجیل، کره بادام زمینی و پودر پروتئین در برخی از این رژیم‌ها توصیه می‌شود که بخشی از نیاز بدن را تامین می‌کنند اما در طولانی مدت اثرگذار نبوده و جایگزین مصرف غذای جامد نخواهند بود.
2. رژیم سم زدایی با سوپ
رژیم سم زدایی با مصرف سوپ هم بسیار مشهور است که اگرچه حاوی مقدار بیشتری پروتئین و فیبر است و گزینه بهتری نسبت به آب میوه به شمار می‌آید اما روشی پایداری برای غذا خوردن در طولانی مدت نخواهد بود.
3. رژیم سم زدایی چای
چای یکی از محبوب‌ترین سم زداهایی است که از سوی طرفداران این رژیم مصرف آن توصیه می‌شود، چای مدر است و مصرف آن باعث دفع مقادیر زیادی از مواد مغذی بدن شده، در طولانی مدت خوردن آن به تنهایی خطرناک است.
4. رژیم سم زدایی آب و آبلیمو
آبلیمو خواص جادویی زیادی دارد که به افزایش ایمنی بدن، دفع سموم، عملکرد بهتر سیستم آنزیمی بدن و سلامتی کمک می‌کند اما مصرف آن به تنهایی نمی‌تواند به پاکسازی بدن منجر شود، در عین حال ممکن است مصرف آن در طولانی مدت خطر افت فشار شدید و به هم ریختن خلق و خو را به همراه داشته باشد.
5. رژیم سم زدایی آب و سرکه
سرکه خواص زیادی دارد و مصرف آن به همراه سالاد و ترشی‌های مختلف برای بدن بسیار مفید است اما رژیم سم زدایی با آب و سرکه می‌تواند با گرسنگی شدید همراه شده، سیستم گوارش فرد را مختل کند. هیچ تحقیق علمی معتبری که نشان دهنده پاکسازی سموم با مصرف طولانی مدت سرکه باشد ثبت نشده است.
یک رژیم سم زدایی باید حاوی کدام مواد غذایی باشد؟
طی سال‌های اخیر رژیم‌های سم زدایی برای پاکسازی کبد بسیار پرطرفدار شده و مصرف برخی مواد غذایی را برای سم زدایی کبد و کلیه پیشنهاد می‌کنند. هیچ پایه علمی محکمی برای حمایت از این ادعاها وجود ندارد.
یک رژیم غذایی باکیفیت و مبتنی بر سبزیجات و مواد غذایی طبیعی به سم زدایی بدن کمک می‌کند. نیازی نیست انسان برای سم زدایی روزه داری در پیش بگیرد و بدن خود را از دریافت مواد غذایی منع کند.
برخی از غذاهایی که در یک رژیم سالم مورد استفاده قرار می‌گیرند حاوی غلات کامل هستند. بادام زمینی، دانه‌هایی مثل کنف، کنجد و آفتابگردان، آووکادو، موز، اسفناج و همه سبزیجات باید در یک رژیم غذایی متعادل به بدن انسان برسند.
بدن همچنین به مواد مغذی خاصی برای از بین بردن مواد شیمیایی سمی هم نیاز دارد، مصرف بروکلی، سیر، تره فرنگی، موسیر و تربچه هم برای سم زدایی بدن مفید است. برخی از مواد غذایی دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد عفونی کننده هم ممکن است به تقویت کبد، کلیه و سایر اندام‌های درگیر سم زدایی بدن کمک کنند.
رزد چوبه، جعفری و ماهی فواید بی‌شماری دارند، مصرف روزانه این مواد غذایی در کنار سم زدایی لذت بخش هم هستند. زندگی شهری و پیشرفت تکنولوژی باعث شده انسان به صورت طبیعی در معرض مواد سمی قرار بگیرد، بدن پیچیدگی زیادی دارد و به طور طبیعی می‌تواند آن‌ها را دفع کند.
با این وجود انواع رژیم سم زدایی شکل گرفتند که مدعی هستند به دفع بهتر این سموم و پاکسازی بدن کمک می‌کنند. ادعاهای جذاب این رژیم‌ها باعث شده طرفداران زیادی پیدا کرده و سالانه عده زیادی چند هفته هم شده از آن تبعیت کنند.
از آن‌جا که میزان اثر گذاری این برنامه غذایی هنوز تایید نشده هوشمندانه‌تر آن است که افراد یک سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب را در پیش بگیرند که به پاکسازی طبیعی بدن کمک می‌کند.
