زنان باردار توصیه‌ها و داستان‌های زیادی درمورد تغذیه از دوستان و آشنایان می‌شنوند که عمل به برخی از این راه‌کارها می‌تواند عوارضی برای آن‌ها داشته باشد. ما به همراه شما به بررسی علل و علائم دیابت بارداری و راهکارهای مقابله با آن خواهیم پرداخت.درصورتی که می خواهید این مشکل دیابت در بارداری را برطرف کنید،پیشنهاد می کنیم صفحه رژیم بارداری را مطالعه کنید.
مصرف بیش از حد قند و مواد شیرین در طول دوران بارداری می‌تواند فرد را با عوارض دیابت بارداری درگیر کند. خوشبختانه غربالگری‌های دوره بارداری کمک می‌کند این بیماری خیلی زود تشخیص داده شده و کنترل شود. دیابت بارداری تقریبا 10 درصد از زنان باردار را درگیر می‌کند.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری که به آن GDM نیز گفته می‌شود نوعی از دیابت است که فقط زنان باردار را درگیر می‌کند. این بیماری معمولا در زنانی ظاهر می‌شود که قبلا دیابت نداشته‌اند. وقتی غذا می‌خورید، بدن شما قند را تجزیه کرده و به گلوکز تبدیل می‌کند تا از آن به عنوان انرژی استفاده کنید.
لوزالمعده (اندامی در پشت معده) هورمونی به نام انسولین تولید می‌کند که به بدن شما کمک می‌کند مقدار مناسب گلوکز را در خون حفظ کند. هنگامی که شما مبتلا به دیابت هستید، بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند از انسولین به خوبی استفاده کند، بنابراین در نهایت مقدار زیادی قند در خون باقی می‌ماند.
این می‌تواند مشکلات جدی سلامتی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیه و نابینایی را به دنبال داشته باشد.در بسیاری از زنان این بیماری پس از تولد نوزاد آن‌ها از بین می‌رود اما این احتمال وجود دارد که درصدی از خانم‌ها پس از پایان بارداری به دیابت نوع دو تبدیل شود.
همه زنان باردار از نظر دیابت بارداری مورد بررسی و غربالگری قرار می‌گیرند چه شما علائمی از خود نشان دهید یا نه، اما در صورت دیدن علائم شدید حتما با پزشک خود مشورت کنید. اگر متوجه شدید که به دیابت بارداری مبتلا هستید ممکن است پزشک شما نظارت بیشتری بر باقی بارداری داشته باشد و بخواهد بیشتر به مطب او مراجعه کنید.
پزشکان معمولا در این شرایط توصیه می‌کنند فرد با متخصص تغذیه مشورت داشته باشد، چرا که ممکن است لازم باشد رژیم غذایی و برنامه ورزشی متناسب با وضع خود دریافت کند. تحت نظر داشتن سطح قند خون و کنترل مستمر دیابت هم ضروری خواهد بود.
علت بروز دیابت در بارداری چیست؟
بدن شما انسولین می‌سازد تا به حفظ قند خون در سطح مناسب کمک کند. اگر بدن انسولین کافی تولید نکند یا انسولین به هر دلیل آنطور که باید عمل نکند سطح گلوکز خون افزایش پیدا می‌کند. در دوران بارداری، هورمون‌هایی توسط جفت ساخته می‌شوند که به رشد نوزاد کمک کنند.
گاهی این هورمون‌ها مانع از عملکرد صحیح انسولین مادر می‌شوند که به مقاومت در برابر انسولین مشهور است. با پیشرفت دوران حاملگی و بزرگ شدن جنین، بدن مادر به انسولین بیشتری نیاز دارد تا قند خون در سطح مناسبی باقی بماند.
در اواخر دوران بارداری میزان انسولین مورد نیاز برای بهینه نگه داشتن سطح قند خون دو تا سه برابر حد معمول می‌شود. اگر مادر قادر به تولید انسولین کافی برای برآوردن این نیاز نباشد سطح گلوگز خون افزایش یافته و به دیابت بارداری منجر می‌شود. قند بالا برای مادر و جنین خطرناک است و ممکن است مشکلات متعددی در حین و بعد از تولد نوزاد ایجاد کند.
عوارض دیابت بارداری برای مادر کدام است؟
برخی از مهم‌ترین عوارض دیابت بارداری برای مادر عبارت است از:
1. افسردگی دوران بارداری و پس از آن
این افسردگی معمولا در دوران بارداری و یک سال پس از تولد نوزاد ادامه دارد. افسردگی پس از زایمان یک وضعیت پزشکی است که باعث احساس ناراحتی و از دست دادن علاقه به کارهایی می‌شود که قبلا انجام می‌دادید. این بیماری می‌تواند روی فکر و عمل مادر تاثیر بگذارد و زندگی روزمره شما را مختل کند. این بیماری نیاز به توجه ویژه و درمان دارد.
2. زایمان سزارین
یکی از مهم‌ترین عوارض دیابت بارداری در صورت درمان نشدن زایمان سزارین است. در این جراحی نوزاد شما از طریق برشی که پزشک در شکم و رحم ایجاد می‌کند متولد خواهد شد. این نوزادان معمولا بسیار بزرگ‌تر از حالت عادی هستند و زایمان طبیعی آن‌ها دشوار است.
3. فشار خون بالا
فشار خون بالا زمانی است که نیرویی که خون به دیواره رگ‌های خونی وارد می‌کند بسیار زیاد باشد. این می‌تواند به قلب شما فشار وارد کند و در دوران بارداری مشکل زا است. در مدت زمان طولانی این مشکل می‌تواند به نارسایی کلیه و کبد منجر شود. تغییر در سطح بینایی و سردردهای شدید هم از دیگر عوارض این بیماری می‌تواند باشد.
دیابت در بارداری چه مشکلاتی برای نوزاد در پی دارد؟
دیابت بارداری بدون درمان و مدیریت صحیح می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی نوزاد شما ایجاد کند از جمله عوارض دیابت بارداری بر روی جنین عبارت است از:
- زایمان زودرس و سندرم پریشانی تنفسی
- قند خون پایین هنگام تولد
- افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو در مراحل بعدی زندگی
- خطر مرده زایی (که به معنی مرگ نوزاد در رحم پس از 20 هفته بارداری است)
- وزن بیش از حد هنگام تولد
زردی از دیگر عوارض دیابت بارداری است. این بیماری که در آن چشم و پوست نوزاد زرد به نظر می‌رسد، وقتی کودک کبدش کاملاً تکامل نیافته یا به خوبی کار نمی‌کند، ایجاد می‌شود. کودکانی که مادر آن‌ها در طول بارداری دیابت داشته است بیشتر در معرض چاقی و اضافه وزن در مراحل بعدی زندگی خود هستند.
خوشبختانه تشخیص علائم قند بارداری و مدیریت آن آسان است. آزمایش قند خون ناشتا می‌تواند سلامت و شادی مادر و نوزاد را تضمین کند.
علائم شروع دیابت بارداری کدام است؟
اکثر زنان باردار علائم یا نشانه‌های دیابت بارداری را تجربه نمی‌کنند. در حقیقت تنها راه اطلاع از وجود این بیماری آزمایش قند خود در هفته‌های 24 تا 28 بارداری است. برخی زنان ممکن است علائم و نشانه‌های خفیف دیابت بارداری مثل موارد زیر را تجربه کنند:
1. تشنگی مکرر
نوشیدن بیش از حد معمول آب و احساس تشنگی دائم همیشه ممکن است نشانه دیابت بارداری باشد.
2. خستگی
زنان باردار معمولا به دلیل پروسه رشد جنین زیاد خسته می‌شوند اما آن‌ها که با دیابت بارداری درگیرند بیش از سایرین خستگی و بی‌حال را تجربه می‌کنند.
3. خشکی دهان
خشکی دهان با وجود نوشیدن آب زیاد می‌تواند یکی دیگر از عوارض دیابت بارداری باشد.
4. برفک (عفونت قارچی)
بیشتر زنانی که دیابت بارداری دارند عفونت قارچی که ما در اصطلاح به آن برفک می‌گوییم را تجربه می‌کنند.
5. تکرر ادرار
یکی دیگر از علائم قند بارداری که ممکن است تجربه کنید تکرر ادار و مراجعه مستمر به سرویس بهداشتی خواهد بود.
چه کسانی در معرض دیابت بارداری هستند؟
مهم‌تر از اینکه به دنبال علائم و نشانه‌های دیابت بارداری باشید باید بدانید آیا در بین افراد در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارید یا خیر. برخی زنان ممکن است بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به این بیماری باشند از جمله:
- زنان بالای 40 سال
- سابقه خانوادگی دیابت نوع دو
- سابقه شخصی دیابت
- دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
- اضافه وزن یا چاقی
- نژاد غیر سفید پوست (نژادهای آسیایی و خاورمیانه‌ای در معرض خطر هستند)
- مصرف برخی داروهای ضد روان پریشی یا استروئیدی
- سابقه به دنیا آوردن نوزادی با وزن 4500 گرم (4.5 کیلوگرم) یا بیشتر
- داشتن سابقه بارداری پیچیده قبلی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
برخی از زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می شوند، هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند.
راهکارهای پیشگیری از دیابت بارداری کدام است؟
شما نمی‌توانید به طور کامل از دیابت بارداری جلوگیری کنید اما با رعایت برخی نکات می‌توانید خطر ابتدا به این بیماری را کاهش دهید. مهم‌ترین نکاتی که باید رعایت کنید عبارت است از:
1. خوردن غذای سالم
حتما وعده‌های غذایی متنوعی داشته باشید و از همه گروه‌های اصلی مواد غذایی که سرشار از کلسیم (شیر و پنیر)، آهن (گوشت قرمز، ماهی و مرغ) و اسید فولیک (سبزیجات برگ سبز تیره) هستند استفاده کنید.
در هر وعده غذایی مقداری کربوهیدارت مانند غلات، میوه‌ها، ماکارونی و برنج مصرف کنید. با محدود کردن غذاهای فرآوری شده و پیش پخت می‌توانید چربی اشباع خون را کاهش دهید. از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که قند زیادی دارند خودداری کنید.
2. فعالیت مداوم و ورزش مناسب
فعالیت بدنی منظم مثل پیاده روی به تناسب اندام شما کمک می‌کند و همچنین بدن را برای تولد نوزاد آماده می‌سازد. کنترل قند خون یکی دیگر از مزایای ورزش‌های دوره بارداری است. حتما قبل از شروع یک رژیم غذایی یا ورزش جدید با متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
3. کاهش وزن اضافی قبل از بارداری
زمانی که تصمیم گرفتید باردار شوید قبل از هر کاری با یک متخصص تغذیه مشورت کنید و وزن خود را به حد نرمال برسانید تا خطر ابتلا به دیابت بارداری به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند. معمولا پزشکان متخصص در هفته 24 تا 28 برداری آزمایش قند خود را انجام می‌دهند.
در صورت غیر طبیعی بودن نتایج نیاز به انجام آزمایش‌های دیگری است که پزشک بنا به وضعیت شما دستور انجام آن‌ها را می‌دهد. بعد از تشخیص نهایی قند خون شما تحت کنترل در آمده و دستورالعمل‌های ویژه از پزشک دریافت خواهید کرد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغذیه سالم
- محدود کردن قند تصفیه شده و کربوهیدرات‌ها
- کنترل قند خون در خانه
اگر برای مدیریت دیابت بارداری مشکل دارید ، ممکن است به انسولین نیاز داشته باشید. پزشک شما تصمیم می‌گیرد که چه چیزی برای شما مناسب است. یکی از عوارض دیابت بارداری این است که احتمال اینکه فرد در بارداری‌های بعدی هم به این بیماری دچار شود افزایش پیدا می‌کند.
به همین دلیل باید در بارداری‌های بعدی بیشتر دقت داشته باشید و سطح قند خون خود را بررسی کنید.
راه‌های تشخیص دیابت بارداری کدام است؟
بسته به پزشک ممکن است راه‌های مراقبت‌های بهداشتی و آزمایش‌های غربالگری کمی متفاوت باشد اما به طور معمول شامل موارد زیر است:
1. آزمایش اولیه
یک شربت شیرین و حاوی گلوگز به شما داده شده یک ساعت بعد آزمایش خون برای اندازه گیری سطح قند خون انجام می‌شود. سطح قند خون 190 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا 10.6 میلی مول در لیتر (mmol/L) نشان دهنده دیابت بارداری است.
قند خون زیر 140 میلی گرم در دسی لیتر (7.8 میلی مول در لیتر) معمولاً در آزمایش قند خون طبیعی در نظر گرفته می‌شود البته این معیار در آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد.
2. آزمایش‌های تکمیلی
اگر سطح قند خون شما بالاتر از نرمال باشد باید آزمایش قند خون دیگری هم بدهید. این آزمایش مانند قبلی است اما گلوگز بیشتری به شما داده می‌شود و بعد از 3 ساعت از مصرف آن باید آزمایش خون بدهید. اگر حداقل در دو آزمایش سطح قند خون بالاتر از نرمال باشد تشخیص دیابت بارداری قطعی است.
درمان خانگی دیابت بارداری کدام است؟
علائم دیابت و بررسی راهکار های درمانی
علائم دیابت بارداری با یک سری درمان‌های خانگی قابل کاهش است. قبل از هر چیز لازم است به تمام معاینات و مراقبت‌های دوران بارداری خود بروید، حتی اگر حس خوبی دارید و احساس بیماری نمی‌کنید. خوردن سه وعده غذایی معمولی و دو تا سه وعده میان وعده سالم به کنترل این بیماری کمک می‌کند.
حداقل 5 روز در هفته به مدت 30 دقیقه فعالیت متوسط ورزشی انجام دهید. اگر داروهای دیابت مصرف می‌کنید حتما دقت کنید که سر وقت و طبق دستور پزشک مصرف شوند. پرهیز از مصرف کافئین، جوز هندی، غذاهای سرخ شده، آب نبات، کلوچه، پیراشکی، کیک الکل، جوانه سویا، نوشابه، فست فود هم به شما کمک می‌کند.
از خوردن نوشیدنی‌های خیلی سرد پرهیز کرده و سعی کنید وقتی دمای اتاق رسیده باشد آن‌ها را مصرف کنید. غذاهای خود را آهسته و کامل بپزید تا هضم آن‌ها راحت‌تر باشد. مصرف مواد غذایی حاوی جیوه مثل ماهی تن را محدود کنید. پروتئین، چربی‌های سالم و فیبر مواد مغذی مورد نیاز بدن شما را تامین می‌کند.
نتیجه‌گیری
زنان مبتلا به دیابت بارداری هم می‌توانند نوزادی سالم به دنیا آورند و یک دوره بارداری راحت را تجربه کنند، فقط لازم است با پزشک خود در مورد کارهایی که باید انجام دهند مشورت کنند. علائم دیابت بارداری در بسیاری زنان بروز نمی‌کند به همین دلیل است که لازم است معاینه دوره‌ای و مراقبت‌های پزشکی را جدی بگیرید.
همراهی یک پزشک تغذیه مناسب می‌تواند به کنترل قند خون بارداری و از اضافه وزن در دوران حاملگی پیشگیری کند. بسیاری از مادرها وقتی خبر دیابت بارداری خود را دریافت می‌کنند استرس زیادی را متحمل می‌شوند که خود می‌تواند علائم دیابت بارداری را تشدید کند.
استرس و نگرانی را از خود دور کنید و به پزشک خود اطمینان داشته باشید. با رعایت دستورات پزشکی هیچ مشکلی برای شما و فرزند دلبندتان پیش نخواهد آمد.
