پیش از بررسی علل و درمان مقاومت به انسلین لازم است که نقش انسلین و نحوه شکل گیری آن در بدن را بررسی کنیم. منبع اصلی سوخت بدن ما گلوکز است که با تجزیه غذایی که می‌خوریم ایجاد میشود. هنگامی که گلوکز وارد جریان خون ما میشود، انسولین به آن کمک میکند تا وارد سلول‌ها شود، جایی که یا استفاده میشود یا برای بعد ذخیره میشود. این به پانکراس سیگنال میدهد که تولید انسولین را متوقف کند.
انسولین یکی ازمهترین و حیاتی‌ترین هورمونهای ماست زمانی که ما یک ماده قندی شیرین می‌خوریم هورمون انسولین در بدن ما ترشح میشود که مولکول های قند(گلوکز) را از جریان خون به سلول‌ها منتقل میکند. سلول‌های ما از این قند یا همان گلوکز برای تامین انرژی خود استفاده می‌کنند. اما گاهی پیش می‌آید که سلول‌های بدن پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهند یعنی بدن انسولین کافی تولید میکند اما سلول ها واکنشی نسبت به انسولین ندارند. به دنبال بالا رفتن سطح گلوکز خون هورمون انسولین بیشتری در بدن ترشح میشود. زمانی که انسولین خون از حد نرمال بالاتر رود موجب اختلال و یا توقف ترشح یک سری دیگر از هورمون‌ها مخصوصاً هورمون رشد میشود. اگر این اختلال ادامه یابد به مرور سلول‌های پانکراس ضعیف شده و ترشح انسولین کاهش می‌یابد و به دنبال بالا رفتن سطح قند خون دیابت ایجاد میشود.
چه عواملی باعث مقاومت به انسولین میشود؟
دانشمندان در حال تحقیق و مطالعه در مورد مقاومت به انسولین هستند و مکانیسم‌های متفاوتی به عنوان ایجاد کننده مقاومت به انسولین شناخته شده است که مهمترین آنها سبک غلط زندگی است. اما سایر دلایل برای ایجاد مقاومت به انسولین این‌ها هستند:
- ژنتیک
- افزایش سن
- کم‌تحرکی
- اضافه‌وزن و چاقی (خصوصاً چاقی شکمی)
- رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات
- ابتلا به دیابت بارداری
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- سابقه خانوادگی دیابت
- سیگار کشیدن
- سن (احتمال مقاومت به انسلین بعد از ۴۵ سالگی افزایش می‌یابد)
- اختلالات هورمونی
- استروئیدها
- برخی از داروها برای درمان HIV
- بعضی از داروهای فشار خون
- وقفه تنفسی در خواب
علائم مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین مشخصات ظاهری خاصی ندارد که شما در منزل متوجه این امر شوید. برای تشخیص مقاومت به انسولین باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال دقیق در مورد سوابق بیماری اندازه‌گیری فشار خون، وزن وآزمایش‌های کلینیکی میتواند مقاومت به انسولین را تشخیص دهد. در معاینات فیزیکی اگر قسمت‌های تیره رنگ و مخملی شکل در نواحی چین خوردگی پوست مشاهده شود از مهمترین علائم فیزیکی مرتبط با مقاومت به انسولین محسوب میشود. کلسترول بالا چاقی و اضافه وزن در ناحیه شکم مهمترین علائم ظاهری افراد مبتلا به مقاومت به انسولین است. ممکن است پزشک در زمان تشخیص مقاومت به انسولین آزمایش‌هایی مانند قند ناشتا، تست تحمل گلوکز و هموگلوبین ایوان سی و سطح سرمی انسولین را درخواست کند.
عوارض مقاومت به انسولین چیست؟
انسولین نقش‌های متفاوت و حیاتی در بدن ما ایفا میکند. بنابراین عدم کارایی یا ناکافی بودن آن باعث ایجاد بسیاری از بیماری‌ها از جمله موارد زیر می شود:
- دیابت
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های کبدی
- سندروم تخمدان پلی کیستیک و نازایی
- آرتریت روماتوئید
- افزایش تری گلیسیرید
- افزایش کلسترول بد
- بیماری قلبی
- مشکلات چشم
- برخی از انواع سرطان
- بیماری آلزایمر
- افزایش وزن
پیشنهاد برنافیت: خواص گوشت شترمرغ
دیابت یکی از بیماری‌هایی است که ارتباط مستقیم با مقاومت به انسولین دارد و درمان مقاومت به انسولین میتواند از بروز دیابت نوع ۲ در افراد پیشگیری کند. هر چقدر مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت بیشتر باشد کنترل قند خون دشوارتر خواهد بود و بنابراین مجبور به مصرف داروی بیشتری خواهید شد.
از طرفی میزان بالای انسولین در خون ترشح هورمونهای مهم دیگری را مختل میکند. یکی از این دسته های هورمونی، هورمون های القا کننده چرخه قاعدگی و تخمک گذاری هستند که از هیپوفیز ترشح می شوند و در صورتی که میزان انسولین خون از حدی بالاتر رود این هورمون ها به درستی ترشح نشده و نازایی و مشکلات زنانه ایجاد می کند.
راه‌های درمان مقاومت به انسولین
اگر شرایط مقاومت به انسولین به‌موقع تشخیص داده شود، با اصلاح سبک زندگی می‌توان از بروز دیابت پیشگیری نمود. تغذیه سالم، فعالیت بدنی، کاهش وزن و استفاده از داروها ازجمله راهکار‌هایی هستند که در این مسیر می‌توانند به ما کمک کنند. از بین بردن کامل مقاومت به انسولین تقریباً غیر ممکن است پس بهتر است قبل از اینکه به فکر درمان باشید به فکر پیشگیری از ایجاد مقاومت به انسولین باشید اما با یه سری از راهکارها می‌توان حساسیت به انسولین را بالاتر برد.
۱. فعالیت بدنی
فعالیت بدنی چه در دراز مدت و چه در کوتاه مدت میتواند باعث کاهش مقاومت به انسولین شود. البته فراموش نکنید که فعالیت بدنی باید به صورتی باشد که ضربان قلب بالا رود و حداقل ۴۵ دقیقه طول بکشد. همچنین ورزش کردن موجب میشود که بدن از طریق مسیری غیر از انسولین قند دریافت کند. هرچند که ورزش کردن موجب درمان عامل مقاومت به انسولین نمی‌شود اما به کنترل قند خون کمک زیادی میکند.
۲ کاهش وزن
مکانیسم دقیق اینکه چگونه چاقی و اضافه وزن موجب مقاومت به انسولین میشود هنوز مشخص نیست. اما تحقیقات ثابت کرده که تجمع چربی به خصوص چربی ناحیه شکم و پهلو موجب التهاب، استرس فیزیولوژیک و ترشح هورمون‌هایی میشود که در نهایت باعث مقاومت به انسولین می‌گردد. بنابراین هر چقدر شما وزن خود را کاهش دهید (چه از طریق رژیم غذایی و یا چه از طریق عمل جراحی لاغری) موجب بهبود مقاومت به انسولین و افزایش حساسیت به انسولین می‌شوید. البته تاکنون رژیم غذایی خاصی که موجب کاهش مقاومت به انسولین شود به اثبات نرسیده است اما تحقیقات ثابت کردند که مصرف غذای کم چرب و پرکربوهیدرات مقاومت به انسولین را تشدید میکند.
مقاله پیشنهادی: راهنمای جامع رژیم کتوژنیک
نکته مهم دیگری که در مورد رژیم غذایی باید به یاد داشته باشید این است که حذف وعده های غذایی کمکی به درمان مقاومت به انسولین نمی کند. حذف وعده های غذایی فقط منجر به ایجاد گرسنگی و پرخوری در وعده های بعد میشود. حتی ممکن است موجب بالا و پایین کردن یکباره سطح انسولین و بهم خوردن تعادل هورمونی شود. این امر موجب ذخیره کردن چربی درشکم و مقاومت بیشتر به انسولین می شود.
3سبزیجات زیاد مصرف کنید
سبزیجاتی که برگ سبز تیره دارند حاوی مقادیر زیادی فیبر هستند که جذب قند را کاهش میدهند. اگر در روز بیش از ۵۰ گرم فیبر بخورید، به تعادل قند خونتان کمک میکند. بادام، لوبیای سیاه، کلم بروکلی، عدس و بلغور جو دوسر غنی از فیبر هستند. درضمن این سبزیجات کالری کمی دارند و مقادیر زیادی مواد مغذی درخود جای داده اند. سعی کنید در کنار همه وعده های غذایی خود از سالاد و سبزیجات استفاده کنید. بهتر است سبزیجات را تازه تازه مصرف کنید در صورتی که از سبزیجات کنسرو شده استفاده میکنید مطمئن شوید که نمک و چربی اضافه نداشته باشد. اما مورد مهمی که باید در نظر بگیرید این است که برخی از سبزیجات حاوی مقادیر زیادی نشاسته هستند که باید از خوردن آنها پرهیز کرد و یا مصرف آن ها را محدود کرد. سبزیجاتی مثل سیب زمینی،نخود فرنگی و ذرت.
-
کربوهیدرات کم، پروتئین بالا
مصرف کربوهیدرات ها را تا جایی که میتوانید محدود کنید. به جای غذاهای فرآوری شده مانند نان سفید و ماکارونی، به دنبال کربوهیدرات در میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوسدار، لوبیا و لبنیات کم چربی باشید. غلات کاملی که به آرد تبدیل نشده‌اند، بهتر هستند. مثلا برای صبحانه جو دو سر را به جای نان تست انتخاب کنید. از نان های سبوسدار و نان های تیره مانند نان جو بیشتر استفاده کنید. مصرف پروتئین هم جذب قند را کاهش میدهد (اما نه هر پروتئینی). شما باید از پروتئین های بدون چربی استفاده کنید. گوشت گاو، گوساله و بره را محدود کنید و از منابع پروتئینی سالم تری مانند مرغ یا بوقلمون بدون پوست، ماهی، مانند ماهی تن، گیاه ساردین و ماهی آزاد، پنیر سفید کم چرب، پروتئین‌های گیاهان مانند لوبیا، عدس و کره مغزها استفاده کنید.
-
از روغن های سالم و لبنیات کم چرب استفاده کنید
به همان میزان که مصرف روغن های اشباع می تواند عامل ایجاد کننده مقاومت به انسولین باشد جایگزینی چربی های ترانس با روغن های سالم میتواند مقاومت به انسولین را کاهش دهد. برای همین مصرف گوشت و چربی های جامد و لبنیات پرچرب حیوانی را کاهش دهید و به جای آن از روغن های سالم مانند روغن زیتون،کنجد و کانولا استفاده کنید. با شیر کم چرب و ماست ساده و بدون چربی، شما کلسیم، پروتئین و مقدار کمتری کالری دریافت میکنید. و به درمان مقاومت به انسولین کمک میکنید چون چندین مطالعه نشان میدهد که لبنیات کم چرب مقاومت به انسولین را کاهش میدهد.
6 کاهش استرس و اضطراب
استرس و اضطراب به طور مستقیم ایجاد کننده مقاومت به انسولین نیستند اما التهاب مزمن در بدن ایجاد می‌کنند و به طور غیر مستقیم سطح قند خون بدن را بالا میبرد. اگر احساس خستگی و یا افسردگی میکنید حتما به یک روانشناس مراجعه کنید. به هیچ عنوان در زمان افسردگی و ناراحتی سمت سیگار نروید. مصرف دخانیات و الکل هم مقاومت به انسولین را تشدید میکند.
۳ داروها
تاکنون داروی خاصی برای درمان مقاومت به انسولین اختصاص داده نشده اما داروهای کنترل کننده دیابت مانند متفورمین در درمان مقاومت به انسولین ممکن است اثربخش باشد. فراموش نکنید مهمترین راه برای درمان مقاومت به انسولین اصلاح سبک زندگی و داشتن لایف استایل اصولیست. برای این کار ساعت خواب و بیداری میزان فعالیت روزانه و مصرف قند و شکر روزانه خود را تنظیم کنید و به جای فست فود و غذاهای آماده، ازغذاهای سالم و ارگانیک استفاده کنید.
